Het voelen van angst kan een vervelende, ongemakkelijke en soms enge ervaring zijn. Toch heeft het de belangrijke taak om je te beschermen tegen gevaar en is het een emotie die we allemaal van regelmatig voelen. Wat er kan gebeuren, vooral als je lijdt aan een angststoornis zoals paniekstoornis en gegeneraliseerde angststoornis, is dat je angstig wordt of bang wordt voor de angst zelf, waardoor je in een vicieuze cirkel terechtkomt. In dit artikel hoop ik deze cyclus duidelijk uit te leggen; hoe de cyclus ontstaat en wat je kunt doen om deze te doorbreken.

Angstreactie

Angst is een normale psychologische en fysieke reactie die mensen hebben bij een mogelijke dreiging. Angst helpt ons om te reageren op mogelijke dreiging en om eventuele schade hiervan te verminderen. 

Fysieke symptomen

Angst en het lichaam dat zich voorbereid om te vechten of te vluchten komen vaak met een aantal kenmerkende fysieke symptomenen:

• hoge hartslag
• zweten
• gespannen voelen
• duizelig of licht in het hoofd voelen
• verhoogde ademhaling of hyperventilatie.

Psychologische en gedragssymptomen

Naast fysieke symptomen zijn er ook psychologische en gedragssymptomen die optreden als gevolg van angst die je helpt om met de dreiging om te gaan:

• Je begint negatief te denken (catastroferen).
• Je maakt je zorgen of piekert over het mogelijke gevaar. Je probeert mogelijke oplossingen te bedenken.
• Je bewaakt en besteedt aandacht aan de potentiële dreiging om elk gevaar te vermijden.
• Je zult proberen de dreiging te beheersen, te verwijderen of te ontvluchten.

Wanneer er een reële dreiging in onze omgeving is, kunnen bovenstaande reacties juist heel nuttig zijn bij het oplossen van problemen of het minimaliseren van het gevaar. Als de dreiging echter de angst zelf is, kunnen deze reacties leiden tot meer slechts dan goeds en kan dat ervoor zorgen dat je vast komt te zitten in een vicieuze cirkel.

Vechten tegen angst

Soms kan het dan gebeuren dat je bang wordt voor de angst zelf; je krijgt angst over je angstsymptomen. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat je angst niet goed begrijpt of omdat je een enge of negatieve ervaring met angst hebt gehad. Of omdat je vaak angst ervaart. Nadat je bijvoorbeeld een paniekaanval hebt gehad, die heel beangstigend en overweldigend kan zijn, kun je angstig worden voor de gevoeelens en symptomen die je ervaarde tijdens de aanval.

Vanaf dan behandelen je hersenen de angst en angstsymptomen als een ‘bedreiging’, met als gevolg dat je hersenen en lichaam daarop gaan reageren:

• Je begint negatief te denken en je zorgen te maken over de angst. Je kunt bijvoorbeeld gedachten hebben als “Ik word gek”, “Wat als ik een hartaanval krijg?”, of “Ik ga de controle verliezen”. Dit zorgt allemaal voor nog meer onrust.
• Je begint de angst te controleren en checkt of je last hebt van de angstsymptomen, waarbij je al jouw aandacht op jouw symptomen richt.
• Je probeert angst te beheersen of weg te werken. Bijvoorbeeld door situaties te vermijden die je angstig maken of door gedrag of rituelen uit te voeren waardoor je je veiliger voelt. Zo leer je niet dat het oké is om angst te ervaren.
• Je gaat piekeren over de oorzaak van de angst en nadenken over alle toekomstige problemen die misschien ontstaan door deze angst.

Helaas besteed je nu zoveel aandacht aan je angst dat deze alleen maar toeneemt. Het versterkt het idee dat de angst een bedreiging is. Je hersenen zullen het dus ook als een bedreiging behandelen, waardoor je vast komt te zitten in een vicieuze cirkel van angst over angst. Je ziet het in het voorbeeld hieronder:

Bron: De vicieuze angst cirkel – Medium.com

Je kunt de cirkel doorbreken!

Om de cirkel te doorbreken, kun je je hersenen aanleren dat angst geen bedreiging is. Dit doe je door de manier waarop je op angst reageert te veranderen. Als je brein angst niet langer als een bedreiging ziet, zal het uiteindelijk wennen aan het gevoel van angst (normale reactie). Dus wat kan je doen?

• Daag je negatieve gedachten over angst uit. Angst zal je niet gek maken en je gaat er ook niet aan dood. Je kunt proberen jezelf gerust te stellen met meer neutrale en realistische gedachten.
• Exposure, exposure, exposure. Door jezelf bloot te stellen aan angst, angstsymptomen of enge situaties leer je uiteindelijk dat angst je geen pijn kan doen en dat de spanning die je voelt uiteindelijk zal afnemen.
• Oefen acceptatie en het loslaten van controle met behulp van Mindfulness. Proberen om angst te beheersen of te vermijden heeft vaak tot gevolg dat het alleen maar erger wordt, vooral op de lange termijn. Het beoefenen van mindfulness kan je helpen om bewust te worden van je negatieve gedachten en emoties zonder te oordelen en deze te ervaren voor wat ze zijn.

Professionele hulp

Ben je zelf bang voor angst, of herken je de bovenstaande vicieuze cirkel? Professionele hulp kan het makkelijker voor je maken om de cyclus te doorbreken en bovenstaande oefeningen te oefenen. Kijk hier voor meer informatie over een behandeling met NiceDay.