Je weet dat je eigenlijk allang had moeten slapen, maar toch kijk je nog een aflevering van die leuke serie. Toch kon je geen nee zeggen tegen je baas, terwijl je agenda al te vol is. Je nam toch nog een drankje, maar eigenlijk weet je dat je morgen vroeg op moet. Iedereen herkent dit waarschijnlijk wel, maar waarom doen we dingen waarvan we stiekem weten dat het niet goed voor ons is? Al jouw gedrag heeft een functie en dat leg ik je graag uit!

Er is altijd een voordeel

Hoe gek bepaald gedrag misschien ook klinkt, er is altijd een reden dat iemand het doet. Of dat nu bewust of onbewust is; je wordt altijd gestuurd door een potentieel voordeel. Je rent weg voor een hond, zodat er geen enkele kans bestaat dat je misschien gebeten wordt. Je blijft op de bank liggen en vermijdt verantwoordelijkheden, zodat je je energie of stemming kunt behouden. Je gaat over je eigen grenzen heen voor je baas, om een goede reputatie te behouden. Je blijft wakker als je kinderen op stap zijn, zodat je sneller kunt reageren bij een mogelijke noodsituatie. Je drinkt alcohol voor het slapengaan, zodat je niet zo lang ligt te malen in bed. En ga zo maar door.

Stress

Het voordeel wat je behaalt met zulk gedrag, is altijd gekoppeld aan stress. De functie van ons gedrag gaat eigenlijk om twee dingen: stress voorkomen of stress verminderen. Die stress kan bijvoorbeeld gaan om de angst voor een hond, mogelijk energieverlies, de reputatie bij je baas, je functioneren als ouder of jouw (in)tolerantie om te piekeren. Wanneer je ook maar iets kunt interpreteren als een bepaalde dreiging, zal het jouw aandacht trekken en prikkelt het jouw stressrespons. En omdat stress onprettig voelt, vraagt het vervolgens om een reactie.

Reactie

Alhoewel je de dreiging onschadelijk maakt met jouw reactie, bijvoorbeeld door weg te rennen van een hond of over je grenzen te gaan voor je baas, vergroot je de impact die de dreiging op jou kan hebben. Je leert jezelf namelijk aan dat het ‘lonend’ is om dit soort gedrag te vertonen. Het voelt op dat moment fijn, want je vermindert je stress. Maar de valkuil zit hem in de aantrekkelijkheid van het ‘lonende’ gedrag; hoe vaker je dat gedrag vertoont, hoe minder aantrekkelijk het tegenovergestelde wordt. Oftewel, hoe vaker je wegrent voor een hond, hoe enger het wordt om in de buurt van honden te zijn. Dat betekent dus dat jouw gedrag de nare gevoelens  op de lange termijn juist kan versterken of afzwakken.

In actie komen

Nu je weet dat gedrag bepalend is voor je gevoelens, kun je zelf in actie komen! Dat betekent natuurlijk niet dat je nu keihard op alle enge honden af moet gaan rennen; jouw oorspronkelijke gedrag was wel degelijk nuttig. Je inschattingsvermogen is alleen mogelijk wat vertroebeld geraakt. Je moet gaan ervaren wanneer het wel en wanneer het niet nuttig is om zulk bijzonder gedrag uit te voeren. Je zult bijvoorbeeld moeten gaan ervaren wat er gebeurt als je een keer nee zegt tegen je baas, of als je zonder een glas wijn naar bed gaat. Het is misschien eng, maar kom toch in actie! Zo’n verandering is niet direct permanent, maar je leert wel meer over je eigen gedrag en je gevoelens. En mocht je de uitkomst niets vinden, dan heb je altijd de keuze om weer terug te gaan naar je oude gewoonten. Je kunt er dus alleen maar beter van worden!