“Als je van iemand houdt
en je bent door de dood van elkaar gescheiden,
dan is er op de wereld niets en niemand,
die de leegte van de afwezigheid kan vullen.
Probeer het maar niet, want het zal je nooit lukken.
Aanvaard liever het gemis dat je is overkomen.
Dat klinkt hard, maar het is ook een grote troost,
want zolang de leegte werkelijk leeg blijft,
blijf je daardoor met elkaar verbonden”.
– Dietrich Bonhoeffer

Iedereen verwerkt het verlies van een dierbare anders. Sommige dingen komen overeen en andere aspecten doen we compleet anders als het gaat om rouwen. Zoals het gedicht hierboven beschrijft zullen sommige van jullie wellicht deze gedachten herkennen. Soms kunnen dit soort gedachten je voor langere tijd somber maken en je belemmeren door te gaan met het leven. Wanneer spreken we van een normale rouwende reactie op verlies? En wanneer spreken we van rouw die een vorm aangenomen heeft die hulp van buitenaf nodig heeft, gecompliceerde rouw?

Gecompliceerde rouw

In het algemeen wordt er pas gesproken van gecompliceerde rouw bij ernstige problemen met aanpassing aan het overlijden, nadat er al twaalf maanden verstreken zijn. Er kan bijvoorbeeld sprake zijn van separatie-wanhoop. Dit uit zich in intens verlangen, “zoeken” naar de overledene(n) en intens lijden. Het verlangen kan zo sterk zijn dat iemand zelfs wenst om te sterven zodat ze bij de overledene(n) kunnen zijn. Het voelt alsof een deel van hen is gestorven en het verlies is te moeilijk om te accepteren. Het leven kan betekenisloos voelen. Vaak wordt het onder ogen komen van de realiteit dat iemand is overleden vermeden. Hierdoor kan iemand verbitterd en boos blijven, moeite hebben anderen te vertrouwen en kan men niet doorgaan met het leven. Soms kunnen mensen zich verdoofd voelen of ervaren dat de emoties zijn afgevlakt. Soms kunnen mensen obsessief bezig zijn met de overleden dierbare of gebeurtenissen die tot zijn of haar dood hebben geleid.

Verschillende vormen van rouwen

Bij chronische rouw zijn er symptomen, die in de loop van de tijd na het overlijden niet minder worden. Als een rouwreactie uitblijft door langdurige ontkenning of het sterk onderdrukken van emoties, wordt gesproken van ontkende rouw. In plaats van een rouwreactie kan men ook een veelheid aan lichamelijke klachten ervaren, wat wijst op gesomatiseerde rouw. Soms is er in de periode volgend op het verlies geen plaats voor een rouwreactie en wordt deze uitgesteld (uitgestelde rouw). Dat kan het geval zijn als de prioriteit ligt bij het opvangen van andere nabestaanden of bij verwerking van traumatische omstandigheden rondom het overlijden (getraumatiseerde rouw). Uitgestelde rouw kan plaatsvinden als (onuitgesproken) gezinsregels over verliesverwerking iemand in het gezin verhinderen om op hun eigen wijze te rouwen (systeemgeblokkeerde rouw).

Een kleine groep mensen, ongeveer 30%, heeft een jaar last van dit soort symptomen, maar hersteld daarna vanzelf. Minder dan 10% van de bevolking heeft langdurig last van gecompliceerde rouw en heeft hulp van buitenaf nodig.

Hulp

Ben jij aan het rouwen en herken je je in dit verhaal? Vertel dit aan je behandelaar of huisarts. Er zijn goede behandelingen voor gecompliceerde rouw beschikbaar, binnen en buiten PsyQ. In mijn volgende blog zal ik meer tips geven om je verlies te verwerken gebaseerd op cognitieve gedragstherapie.