Waaraan herken je dat je een hoog sensitief persoon (HSP) bent? En wat zijn de consequenties van het feit dat je met een bijzonder fijngevoelig, reactief zenuwstelsel geboren bent? Hoewel er natuurlijk vele verschillen zijn tussen hoog sensitieve personen en het gevaarlijk is om te generaliseren, zijn er overeenkomsten, neigingen en typische patronen en reacties waarneembaar bij hoog sensitieve mensen. Wat zijn de kenmerken van hooggevoeligheid?

Aron’s kenmerken voor hooggevoeligheid

Elaine Aron heeft vier kenmerken van hooggevoeligheid benoemd waaraan je een hoog sensitief temperament kunt herkennen. In het Engels vormen de indicatoren de beginletters van het acroniem DOES:

• D: depth of processing (grondige informatieverwerking)
• O: overarousability (overprikkelbaarheid)
• E: emotional intensity, including empathy (emotionele intensiteit, inclusief empathie)
• S: sensory sensitivity (zintuigelijke gevoeligheid)

Volgens Aron moeten bij iemand alle vier de kenmerken voor hooggevoeligheid sinds zijn of haar vroege jeugd aanwezig of waarneembaar zijn. Deze indicatoren mogen daarnaast ook niet het directe gevolg zijn van een psychologische ziekte of het doormaken van een kort of lang aanhoudende traumatische ervaring, zoals seksueel, lichamelijk of emotioneel misbruik of geweld.

Grondige informatieverwerking

Met grondige informatieverwerking wordt de kracht van de indruk die een ervaring of prikkel in ons achterlaat bedoeld. Het is een fijngevoeligheid tegenover zowel positieve als negatieve indrukken en de nuances van de wereld en de daarmee verbonden grondige, diepgaande innerlijke dialoog over de ervaring en de verwerking daarvan. Dit gebeurt volkomen automatisch.

Alles wat je meemaakt verwerk je en het laat diepe sporen in je achter in de vorm van gedachten, gevoelens, indrukken, lichamelijke sensaties, herinneringen en fantasieën. Meer dan bij anderen die minder gevoelig op hun omgeving reageren. Soms is het prettig, omdat het je leven kan verrijken. Soms is het vermoeiend, omdat je graag minder zou willen opmerken, waarnemen, nadenken of voelen.

Overprikkelbaarheid

Als je heel gevoelig op je omgeving reageert en de informatie en prikkels om je heen grondiger verwerkt door ze te observeren, erover na te denken, er emoties bij te hebben en erop te reageren, dan ligt het voor de hand dat overstimulering tot een gevoel van overprikkeling kan leiden. Een hoge mate van stimulering leidt bij ieder mens tot een hoger opwindingsniveau.

Als de opwinding echter te hoog is, nemen ons welzijn en ons cognitieve prestatieniveau af. Dit kan zich uiten in de vorm van concentratieproblemen of black-outs. Daarnaast voel je je lichamelijk en emotioneel gespannen en/ of angstig. Van tijd tot tijd overprikkeld zijn is weliswaar onaangenaam, maar uiteindelijk ongevaarlijk. Chronisch overprikkeld zijn kan door de daarmee verbonden cortisolspiegels echter wel negatieve gevolgen hebben voor onze mentale en lichamelijke gezondheid. Daarom is het belangrijk dat hoog sensitieve mensen manieren vinden om goed met hu overprikkeling om te gaan.

Emotionele intensiteit

Emotionele intensiteit is de neiging om emotioneler op dingen te reageren dan anderen in zo’n situatie zouden doen. Dit zijn alle aangename en onaangename gevoelsnuances, levensgebieden en situaties.

Een hoog empathisch vermogen, dat met een sterkere activering van het zogenaamde spiegelneuronensysteem in verband wordt gebracht, is eveneens kenmerkend voor hoog sensitieve mensen en wordt als onderdeel van emotionele intensiteit beschouwd. Spiegelneuronen zijn zenuwcellen in onze hersencellen. Als we een bepaalde handeling waarnemen, vertonen spiegelneuronen hetzelfde activiteitspatroon als wanneer we die handeling zelf zouden verrichten. Daardoor vormen ze de neurologische basis voor ons inlevingsvermogen in anderen.

Zintuigelijke gevoeligheid

Zintuigelijke gevoeligheid wil niet zeggen dat de zintuigen van hoog sensitieve personen beter zijn ontwikkeld. Dit begrip houdt in dat prikkels diepgaand worden verwerkt waardoor de hoge zintuigelijke gevoeligheid wordt bepaald. Hoog sensitieve mensen kunnen dus niet beter horen of zien, maar het waargenomen wordt grondiger verwerkt en galmt daardoor langer in hen na. Die gevoelige waarneming van de omgeving met de zintuigen kan betrekking hebben op horen, zien, ruiken, proeven en aanraking, maar ook op het ervaren van pijn en temperatuur.

Hulp bij hoog sensitiviteit

Hoog sensitiviteit is een mooie eigenschap waar je veel aan kan hebben. Doordat hoog sensitieve personen informatie op een diepere manier verwerken, kunnen zijn sneller overprikkeld raken, moe worden en zich onbegrepen voelen. Door genoeg te rusten en je ervan bewust te zijn hoe je het beste kan ontspannen, zorg je goed voor jezelf. Hoe je dat doet? Daarover meer in de volgende blog!