Bijna ieder mens kent angst of weerstand voor verandering. Wist je dat deze angst in ernstige vorm zelfs een naam heeft? Namelijk, metathesiofobie. Door veranderingen voelen wij ons vaak onveilig, kwetsbaar of onzeker, terwijl uit onderzoek is gebleken dat veiligheid juist een hele belangrijke basisbehoefte is van de mens. Angst voor verandering is dus helemaal niet zo gek, het maakt ons menselijk. Hoe zit dat het precies met deze angst en hoe kan het ons in de weg zitten? In deze blog vertel ik je er meer over. 

De jas die niet meer past

Verandering is als een oude jas. Je hebt de jas al jaren. Hij zit zo lekker en hij is zo lekker warm. Maar je kunt eigenlijk niet ontkennen dat hij er in de loop der jaren niet op vooruit is gegaan. Hij is eigenlijk niet meer van deze tijd  of toch wat krapjes geworden. Misschien is het ook niet helemaal meer jouw kleur. Toch doe je hem maar niet weg, want stel dat je nooit meer zo’n lekkere jas vindt? De jas draagt ook veel herinneringen met zich mee en voelt als een deel van jou. Op deze manier hechten wij ons aan allerlei jassen die ons eigenlijk niet meer passen. Banen, relaties, woonplaatsen, maar wij hechten ons ook aan problemen en gevoelens. Al voelt de jas niet goed, het voelt tenminste wel vertrouwd. Zolang er nog geen duidelijk beeld bestaat van de nieuwe jas, houden we liever onze oude jas aan.   

Verandering zien als pijn maakt ons angstig?

Er zijn verschillende redenen te noemen waarom wij het lastig vinden om onze “oude jassen” weg te doen. Misschien heb je al eens gehoord van het pijn/plezier-principe. Deze theorie beschrijft twee principes die ons tot bepaald gedrag motiveren; plezier en pijn. Plezier is waar we naar op zoek zijn, wat we willen bereiken. Pijn is wat we met alles proberen te vermijden. Wanneer je bang bent voor verandering koppel je verandering aan pijn en niet-veranderen (ofwel; veiligheid) aan plezier. We kunnen pijn verwachten door:

• verlies (“wat ga ik achterlaten?”, “waar moet/kan/mag ik straks niet meer doen?”), 
• pijn door het proces (“het wordt vast heel zwaar”, “ik kan het niet”, “ik ga falen”, “ik ga mensen teleurstellen”) 
• pijn door de uitkomst (“waar ga ik eindigen?” “hoe gaat dit eruit zien?”, “ga ik hier gelukkig worden?”). 

Hoe werkt angst in het brein?

Ondanks dat we ons na enige tijd kunnen realiseren dat verandering ons goed zal doen, blijven we toch vaak angstig. Het antwoord is gelegen in het brein. De amygdala is een heel oude hersenstructuur die stamt van voor de prehistorie. Dit deel van de hersenen geeft signalen af wanneer we ons bedreigd voelen. Het zet ons lichaam in de stand van alertheid. Dit kan voelen als boosheid of angst. De amygdala hebben we in het verleden hard nodig gehad, toen er nog veel dreiging was. In de huidige maatschappij zijn er echter veel minder dreigingen voor de mens. 

Om controle te krijgen over deze angsten gebruiken we ons bewustzijn in de prefrontale cortex. Een hersenstructuur die veel later, dan de amygdala is ontwikkeld. Echter, de amygdala laat zich niet zomaar sturen door deze prefrontale cortex. Dit betekent dat we onze ‘amygdala-impulsen’ niet altijd ‘prefrontaal’ onder controle kunnen krijgen, waardoor we ons angstig blijven voelen. 

Verandering in een prestatiemaatschappij

Angst voor verandering is dus een natuurlijk fenomeen. Het tegenstrijdige is nu dat de huidige maatschappij ons juist grote druk oplegt tot verandering. Waar we voorheen leefden in een commando maatschappij (je luistert naar de baas, houd je aan de regels en klokt je ’s morgens in), leven wij nu in een prestatiemaatschappij. We leggen onszelf werk op, we proberen onszelf zo goed mogelijk te positioneren. Ambitie, efficiëntie en hard werken zijn heilig. Alles staat in het teken van ons werk en persoonlijke ontwikkeling. De maatschappij steunt op individualisering en competitiedrift. Daarnaast zijn er door de digitalisering en mondialisering nog nooit zoveel keuzemogelijkheden geweest als nu. We zijn continue op zoek naar verandering en verbetering en de opties daartoe zijn eindeloos. 

Blijf jezelf

Durf jij in dit nieuwe jaar jouw oude jas weg te doen? Bedenk dan dat enige angst heel normaal is, wees lief voor jezelf, gun jezelf de tijd en laat je niet gek maken door de huidige maatschappij. Blijf bij jezelf!