Het leven is net als de getijden van de zee.
Soms komt het op ons af,
soms neemt het stukjes van ons mee…
Nieuw leven komt…
En er is leven dat ons verlaat.

Tussen blijdschap en verdriet
moet je elke dag beseffen
hoe bijzonder en uitdagend het leven is.
Het geeft en neemt elke dag weer…
Zolang je bestaat.

Fasen van het rouwproces

Zoals in mijn vorige blog beschreven is het erg lastig om een dierbare los te laten. Voor de een is het verlies van een dierbaar persoon moeilijker dan voor de ander. De een doet er langer over of doet het op een hele andere manier. Kubler Ross, een Zwitsers- Amerikaans psychiater die bekend staat om haar pionierswerk rond stervensbegeleiding, heeft de verschillende fasen van rouwverwerking in kaart gebracht. Want, hoe ga je eigenlijk om met het verlies van een dierbaar persoon?  De eerste fase bestaat uit shock en ongeloof. In deze fase moet iemand rationeel en gevoelsmatig het verlies gaan accepteren door geconfronteerd te worden met de realiteit. Vervolgens is er een fase van verlangen en zoeken. In deze fase is het belangrijk om de emotionele pijn toe te laten en te ervaren. In de derde fase van het verwerken van het verlies van een dierbaar persoon staat het doorwerken van het verlies centraal. Dit doen mensen vaak door aanpassingen te maken in hun eigen leven. De laatste fase is het voltooien van de verwerking door het oppakken van de draad van het leven.

Waar loop je tegenaan?

Het is belangrijk om eerst te kijken in welk deel je van het rouwproces je precies vastloopt. Het kan zo zijn dat je bij de eerste twee fases vastloopt; zowel rationeel als gevoelsmatig erkennen dat het verlies heeft plaatsgevonden. Dit kan komen doordat je het rouwen hebt vermeden. Wellicht uit angst om overspoeld te raken door pijn en/ of emoties. Het is dan belangrijk om na te gaan wat je precies uit de weg gaat. Zijn het gedachten of herinneringen, specifieke plekken of voorwerpen, muziek, of bepaalde mensen?

Exposure oefeningen

Als het gaat om het vermijden van algemene dingen, zoals gedachten, is de methodiek die wordt toegepast algemene exposure. Hierbij laat je geleidelijk toe wat je eerder uit de weg ging, namelijk de realiteit van het verlies. Het zal niet makkelijk zijn om zo intensief bezig te zijn met het verlies, maar uiteindelijk zal je merken dat je steeds meer grip krijgt over je gedachten, gevoelens en herinneringen. Voor de verwerking van het verlies is het juist belangrijk dat je je gevoelens en gedachten toelaat en dat je erbij stil gaat staan. Door vermijding neemt de intensiteit van je emoties toe en door ze te uiten nemen ze uiteindelijk juist af. Je kan dit doen door jezelf de volgende vragen te stellen en deze uitgebreid te vertellen of op te schrijven.

• Hoe verliepen de dagen voor het overlijden?
• Hoe kreeg ik het te horen?
• Wat gebeurde erna?
• Hoe voelde ik mij toen? (probeer bij dit gevoel te blijven)
• Wat mis ik nu het meest nu hij of zij dood is?

Herinneringen ophalen dierbaar persoon

Haal de laatste herinnering op met de overledene. Sluit je ogen en zie het voor je. Sta stil bij het gevoel dat het geeft en dat dit nooit meer zal gebeuren. Soms kan het helpen om spullen of foto’s erbij te pakken om goed bij de emoties te komen. Muziek van herinneringen samen of van de begrafenis kan ook helpen. Het kan goed zijn om je je toekomst visualiseren. Hoe gaat het zijn zonder hem of haar over 5, 10 en 15 jaar? Doe dit voor een half uur, zodat je het vertrouwen gaat krijgen dat je heftige emoties kan ervaren, maar daarna wel weer door kan gaan met je dag. In het begin zal dit lastig zijn, maar je zult merken dat de intensiteit van emoties, mits je ze toelaat, zullen afnemen.

Schrijf een brief

Tot slot kan het helpend zijn om een brief te schrijven naar je dierbare overledene. Schrijf in deze brief wat je het meest aan hem of haar zal gaan misschien bijvoorbeeld. Werk hier een week lang voor maximaal een half uur per dag aan.

De toekomst

Als je merkt dat de emotionele reactie wat afneemt, kan je langzaam dit soort oefeningen afbouwen en nadenken in welke mate je met het verlies bezig wilt zijn in je leven. Je kan kiezen om bijvoorbeeld om de twee weken hem of haar te gedenken of juist alleen er mee bezig te zijn op bepaalde momenten (verjaardagen, sterfdag van die gene). Probeer je toekomst te visualiseren. Wat zou jou helpen om je leven weer verder te leven en in welke mate wil je het verlies in dit nieuwe leven laten terug komen?

Het kan ook zijn dat je het verlies van een dierbaar persoon niet vermijdt, maar juist continu met het verlies bezig bent. Op deze manier vermijd je het loslaten. Meer lezen over loslaten vermijden? Lees de volgende blog in de rouw reeks.