Wat is racisme?

De overtuiging, de aanname of het idee dat er een verschil is tussen menselijke rassen en dat deze gerangschikt kunnen worden. Hieruit kunnen discriminerende systemen ontstaan waarbij het ene “ras” anders behandeld wordt door het andere “ras”. 

Racisme kan op verschillende manieren tot uiting komen: het kan gaan om openlijke vormen van racisme waarbij iemand wordt uitgescholden, fysiek wordt aangevallen of wordt vermoord vanwege etniciteit. Het kan ook gaan om subtiel kleineren (bewust of onbewust), wat er voor zorgt dat een bepaalde groep wordt benadeeld. Bijvoorbeeld door ervan uit te gaan dat een bepaalde groep mensen inferieur is. Of door verbaasd te zijn wanneer iemand met andere huidskleur dan jijzelf goed Nederlands praat (‘Alien in own land’). Oerwoudgeluiden, niet aangenomen worden op grond van etniciteit, een omstander die z’n tas uit angst dicht bij zich houdt of in de gaten gehouden worden tijdens het winkelen: er zijn veel verschillende soorten en maten van racisme. Van heel duidelijk tot subtiel, en van bewust tot onbewust.

Discriminatie en depressie

Uit een aantal studies blijkt dat racisme een langdurig negatieve impact heeft op mentale gezondheid. Uit een onderzoek van Umar Ikram blijkt dat etnische minderheden ook in Nederland veel discriminatie ervaren op basis van etniciteit en een hogere kans hebben op psychische klachten. De meest voorkomende uitspraken waarin zij zich herkennen zijn bijvoorbeeld: ‘Mensen gedragen zich alsof ze beter zijn dan ik’, of ‘Mensen gedragen zich alsof ze slimmer zijn dan ik’. De ervaren discriminatie kan bijvoorbeeld ook het gevoel van ‘De samenleving zit niet op mij te wachten’ in de hand werken. Dit gevoel ontstaat dus niet alleen bij daadwerkelijke of duidelijke discriminatie, maar ook wanneer je twijfelt of je gediscrimineerd wordt. Uit het onderzoek van Ikram blijkt dat er een duidelijke relatie is tussen ervaren discriminatie en gevoelens van depressie. 

Het is belangrijk om verder te onderzoeken wat het verband tussen discriminatie en depressie precies is; uit Amerikaanse onderzoeken blijkt overigens dat discriminatie op basis van etniciteit vaak voorafging aan een depressie. Het effect van racisme is groot: mensen kunnen zich terugtrekken uit de samenleving en in isolement raken.

Selffulfilling Prophecy

De Selffulfilling Prophecy houdt in dat gedrag wat voorspeld is of verwacht wordt uiteindelijk leidt tot het voorspelde/verwachte gedrag. Psycholoog Rosenthal nam bijvoorbeeld intelligentietesten af bij kinderen en vervalste de uitkomsten. De kinderen die een (willekeurig) goed cijfer hadden behaalden later ook betere schoolresultaten. Dit kwam doordat leraren (onbewust) meer aandacht schonken aan de slimme leerlingen, ze als positiever beoordeelden en de kinderen daardoor uiteindelijk ook beter presteerden.

De Selffulfilling Prophecy en racisme 

Racisme kan dus heel duidelijk tot uiting komen, maar ook heel subtiel in het dagelijks leven. Dylan Glover heeft onderzoek gedaan met behulp van data van een grote supermarktketen in Frankrijk. Hierbij werd de productiviteit van twee groepen supermarktmedewerkers met elkaar vergeleken: minderheden tegenover niet-minderheden. 

Minder productief kon in dit geval betekenen: langzamer producten scannen, meer tijd nemen tussen klanten, later op werk verschijnen, eerder stoppen. Daarin werd ook gekeken naar de bias-score van de manager. Met bias-score bedoelen we in hoeverre een manager minderheden associeert met minder productiviteit, en andersom. Bias betekent eigenlijk vooroordeel.

Met behulp van een psychologische taak (de Implicit Association Task) zijn deze scores afgenomen, waarbij een hoge score betekent dat je meer geneigd bent mindere productiviteit te associëren met minderheden. Associeer je bijv. het woordje ‘lui’ eerder met een ‘Fransman’ of een ‘Noord-Afrikaan’? Zo werden deze associaties onderzocht. Uit dit onderzoek bleek dat minderheden minder productief waren als zij onder leiding stonden van een manager met een hoge bias-score. En hier komt de Selffulfilling Prophecy om de hoek kijken: door hun vooroordeel (bias) werd er verwacht dat zij minder productief zouden zijn. Het gevolg was dat deze managers minder tijd in deze groep supermarktmedewerkers stopten: zij kregen andere taken, minder aandacht, en minder vertrouwen en waren dus uiteindelijk ook minder productief. 

Hoe je behandeld wordt bepaalt je gedrag

Wat er gebeurde is dat ‘bevooroordeelde’ managers minder interactie hadden met minderheden, minder aandacht hadden voor de inspanning van deze medewerkers en minder klantgerichte taken aan hen toegewezen. Dit heet ook wel aversive racism: racisme zonder bewuste intentie. Etnische minderheden waren namelijk productiever bij managers met een lage bias-score, deze managers behandelden de etnische minderheden en niet-minderheden gelijkwaardig.

Al met al, discriminatie of racisme heeft invloed op hoe je je voelt én op hoe je je gedraagt: wanneer je gediscrimineerd wordt gedraag je je anders, of discriminatie nu bewust of onbewust plaatsvindt.

Wil jij graag meer weten over dit onderwerp? Met behulp van deze blog krijg je meer handvatten en ideeën over hoe je jezelf wegwijs maakt in het complexe onderwerp racisme.

Discriminatie en racisme hebben dus wel degelijk effect op de (mentale) gezondheid van mensen. Weet dat praten over je ervaringen je kan helpen. Heb jij behoefte om dit te doen met een professional? Ga voor een verwijzing naar je huisarts of kom in contact met het NiceDay Team, we helpen je graag naar de juiste hulp.