Gaslighting, je hebt de term vast weleens voorbij horen komen op social media, op internet of op tv. Maar wat betekent gaslighting nou precies? In ruzies is iedereen weleens manipulatief. Wanneer we boos zijn doen we allemaal wel eens uitspraken als: “Je bent gewoon onzeker en jaloers!”, “Je bent overgevoelig en je overdrijft.”, “Je bent gek, volgens mij heb je hulp nodig, of “Weet je het zeker? Ik hoorde/zag iets heel anders”. Een keer zo’n uitspraak doen betekent niet gelijk dat je een ‘gaslighter’ bent.. Maar wanneer iemand constant zulke uitspraken doet wanneer een ander gevoelens uit, kan er wel sprake zijn van gaslighting. 

Wat is gaslighting? 

Gaslighting is een vorm van manipulatie of misleiding waarbij iemand jou (onterecht) het gevoel geeft dat jij het verkeerd begrepen hebt, of dat het aan jou ligt. De term ‘gaslighting’ komt uit de bekende film Gaslight (1944). In deze film dimt een man op willekeurige momenten de lichten in huis. Wanneer zijn vrouw er iets van zegt, blijft hij stug volhouden dat er niets aan de hand is. Langzamerhand krijgt de vrouw steeds meer het gevoel dat ze gek wordt en dat haar eigen waarneming niet klopt. Gaslighting kan dus enorm veel desoriëntatie en onzekerheid veroorzaken, waardoor iemand enorm aan zichzelf gaat twijfelen.

Het doel van een gaslighter is om jou onzeker te maken, waardoor jij steeds meer op de gaslighter gaat vertrouwen. Het resultaat is dat jij steeds afhankelijker wordt van de gaslighter. Want als jij niet meer op jezelf kunt vertrouwen, dan zoek je steun bij een ander. Jij krijgt steeds meer het gevoel dat de ander gelijk heeft en dat je zonder deze persoon niet goed kan functioneren. Dit gebeurt meestal subtiel en over langere periode; de gaslighter krijgt steeds meer macht en controle over jou en jouw belevingswereld. 

Waar komt het voor? 

Gaslighting komt vaak voor in intieme partnerrelaties en in ouder-kind relaties. In deze relaties ben je gevoeliger voor de effecten van gaslighting, omdat je vaak verlangt naar de goedkeuring van je partner en/of ouders. Gaslighting komt ook voor in vriendenkringen en werkrelaties. Zo bestaat er politieke gaslighting, waarbij een politiek figuur informatie manipuleert om mensen te kunnen controleren. 

Hoe kan je het herkennen? 

Gaslighters draaien de zaken vaak om waardoor jij gaat twijfelen aan je waarnemingen. Denk aan de film, waarin de man zijn vrouw bleef vertellen dat er niets aan de hand was met de lichten, terwijl hij die zelf manipuleerde. Uitspraken als: ‘’Weet je dit heel zeker?’’ en ‘’Herinner je je dat wel goed?’’ hoeven natuurlijk niet direct te duiden op gaslighting, maar als je dit elke keer wanneer jij iets kenbaar maakt te horen krijgt klopt er vaak iets niet. Je kan  het ook herkennen aan de denigrerende toon waarop iemand spreekt, die al insinueert dat jij er waarschijnlijk naast zit.

Ontkenning 

Daarnaast zal een gaslighter vaak in de ontkenning schieten. Typische uitspraken zijn: “Dit verzin je” en “Dat heb ik nooit gezegd”. Diegene ontkent bepaalde uitspraken die gedaan zijn en ontkent situaties die zijn voorgevallen. Het resultaat? Jij gaat aan jezelf twijfelen! Er ontstaat veel onrust omdat jij jezelf afvraagt hoe het nou precies zit. Misschien ligt het wel echt aan jouw vergeetachtigheid… Voor je het weet trek je van alles in twijfel en dit doet natuurlijk iets met je zelfvertrouwen en eigenwaarde.

Vertrouwen 

Ook kan een gaslighter je het gevoel geven dat jij alleen hem/haar kan vertrouwen. Jouw vrienden zouden bijvoorbeeld niet goed voor je zijn en je familie zou je niet kunnen vertrouwen. Vrienden en familie zijn een bedreiging voor een gaslighter, omdat deze personen hem/haar vaak sneller door hebben. Verder is het goed om te weten dat gaslighting niet alleen plaatsvindt middels negatieve uitingen. Manipulatie en positieve opmerkingen gaan namelijk ook prima samen. Gemene intenties kunnen op deze manier makkelijk worden gecamoufleerd met een leuk tintje. Er komt vaak sarcasme bij kijken, zodat je denkt dat het een grapje is terwijl daar veel meer onder schuilt (‘Niet meteen gaan huilen hé, schatje?!’). 

Bevestiging 

Om diens standpunt te onderbouwen zal een gaslighter soms anderen betrekken in het proces (“Al jouw vrienden hebben ook door dat je veel dingen vergeet.”). Ook kan er vanuit de omgeving om bevestiging gevraagd worden. Wanneer standpunten beaamd worden, neemt de onzekerheid nog verder toe. Het proces van gaslighten verloopt langzaam en dit maakt het extra gevaarlijk. Je hebt namelijk vaak niet door dat het gebeurt. Langzaamaan worden er steeds meer stukjes van je zelfvertrouwen weggenomen en komen er stukjes onzekerheid en verwarring voor terug in de plaats. 

Word ik gegaslight? Is er iemand in jouw omgeving die jou gaslight? De grootste rode vlag is dat iemand jou sterk het gevoel geeft dat je niet meer kan vertrouwen op je eigen waarnemingen. Ook kan je merken dat je jezelf steeds vaker verontschuldigt (“Het spijt me, ik heb het verkeerd begrepen.’’). Een andere rode vlag is dat je merkt dat je de gaslighter herhaaldelijk verdedigt bij andere mensen (’Hij/zij bedoelde het niet zo’). Als je bovenstaande situaties herkent wil dit natuurlijk niet per definitie zeggen dat er meteen sprake is van gaslighting, maar het kan geen kwaad om extra bewust en oplettend te zijn.

Hoe ga je om met gaslighters?

Als je het vermoeden hebt dat je misschien wordt gegaslight door een dierbare, doorloop dan de volgende stappen om grip te krijgen op de situatie:

• Maak foto’s waar nodig en schrijf belangrijke punten op. Je verzamelt op deze manier bewijsmateriaal zodat je later niet hoeft te twijfelen aan je eigen waarnemingen. 
• Betrek als het mogelijk is een vertrouwenspersoon, deze persoon kan je in het proces steunen en hij/zij kan zien wat er tussen jullie gebeurt. 
• Probeer in dit gehele proces zo goed mogelijk voor jezelf te zorgen. Zorg voor voldoende slaap, beweeg dagelijks matig intensief en eet gezond en gevarieerd. Wanneer je een gezonde leefstijl hanteert, kan je beter omgaan met stress en negativiteit. 

Ben jij of ken jij iemand die slachtoffer is van gaslighting? Je hoeft hier niet mee rond te blijven lopen. Neem contact op met je huisarts en laat je doorverwijzen naar een professional!