Het leven is één grote worsteling en soms is het slechts een moeilijke puzzel. Er zijn problemen die je, na voldoende moeite, kundigheid en gepuzzel, kunt oplossen; en er bestaan problemen die, hoe hard je ook probeert met welke vaardigheid of technieken dan ook, gewoonweg niet op te lossen zijn.

Geloof in oplosbaarheid
In onze Westerse cultuur heerst sinds de Verlichting een hardnekkig geloof dat ieder probleem in principe oplosbaar is. We hebben een haast oneindig vertrouwen in technologie en ons redelijk vermogen om elk probleem aan te kunnen pakken en tot een oplossing te brengen. Techniek staat voor niks, de mens is een vernuftig wezen en worstelen is niet nodig, zo menen we. We kunnen inderdaad ook erg veel, er zijn tal van technische en vooral medische behandelingen mogelijk die veel problemen de wereld uit helpen. De gedachte dat er ook onoplosbare problemen in het leven bestaan, blijft echter voor de meeste mensen onverteerbaar. Dat accepteren we gewoonweg niet.

Psychische problemen
Als je last hebt van je lichaam, dan ga je naar een arts en die geneest je. Net zo voor je geest. Als je daar last van hebt, ga je naar een psycholoog of psychiater. Samen los je je problemen op met de juiste medicijnen, technieken en therapie – zo is de algemene opvatting. Er bestaan immers succesvolle behandelmethoden waar veel mensen baat bij hebben, maar lang niet iedereen.

Soms blijf je echter je hele leven lang worstelen. Je gaat therapie in en therapie uit, zonder dat er ook maar iets van een oplossing in zicht komt. Dat hoeft helemaal niet erg te zijn. Het vraagt wel om een andere overtuiging ten opzichte van ziekte, problemen en oplosbaarheid. Door een andere levensinstelling kun je leren omgaan met de onvermijdelijke problemen in je leven. Zelfkennis, eigenaarschap, nieuwsgierigheid, relativering en acceptatie zijn onder andere helende kenmerken van zo’n houding.

Mijn levensfilosofie
Leren omgaan met een onoplosbaar probleem in je leven is niet eenvoudig. Het vraagt om een verandering van perspectief en houding, niet om een nieuwe behandelmethode. In de scala aan zelfhulpboeken en tal van ‘nieuwe’ spiritualiteit kunnen we ons laten inspireren door de verschillende vormen van boeddhistische acceptatie, taoïstische overgave of religieuze verlossing. Ik vind dat iedereen vooral zelf op onderzoek uit moet gaan en voor zichzelf bepalen welke wijsheden een helende levenshouding kunnen realiseren.

De levenshouding die ik probeer na te streven is die van een ‘tragische worsteling’. Vanuit mijn filosofische inzichten probeer ik te leven met de idee dat alles is zoals het nu een maal is, dus ook mijn psychische aandoening, zonder te vervallen in de houding van een slachtoffer. Het is zoals het is en daar moet ik het wel mee doen. Het is dus niet een passieve vorm van acceptatie – dat zou een drama zijn in plaats van een tragedie. Een slachtoffer staat zo tegenover de tragische held: in plaats van de oorzaken van je problemen buiten jezelf en de schuld bij anderen te leggen, neem je jezelf serieus en eigen je je leven geheel toe – je zegt volmondig ja tegen jouw leven met al zijn mankementen en tegenslagen. Een slachtoffer zegt daar nee tegen en geeft het onherroepelijk op. Een held kiest en doet een weer poging.

Mijn streven
Ik streef ernaar om altijd opnieuw te proberen, maar niet tegen beter weten in. Ik weet dat ik niet kan tippen aan ‘gezonde’ mensen. Ik weet dat een mens met één been niet een marathon kan lopen, ik leer mijn grenzen steeds beter te kennen. Door deze filosofische levensinstelling weet ik steeds beter waar ik de lat kan en wil leggen. Ik stel mezelf keer op keer de vraag: moet ik dit eigenlijk wel willen? Door na te denken over wat van waarde is, weet ik beter wat ik wel en niet wil nastreven. Ik laat me meer en meer leiden door wat ik belangrijk vind, door wat mijn leven zinvol maakt dan door wat ik maatschappelijk geacht word te doen.

Deze levenshouding betekent dat ik liefde voor mezelf heb, ook wanneer ik mezelf haat. Ik probeer gefascineerd te blijven door mezelf. Ik vraag mezelf af hoe ik ben, hoe mijn psyche werkt, hoe mijn leven in elkaar steekt. Ik vind dat interessant en van waarde om te bestuderen. Het is immers mijn leven.

Maar vaak weet ik het natuurlijk ook niet meer. Geregeld heb ik het mis en niet zelden ga ik weer op mijn bek. Dan haat ik weer mezelf en vervloek mijn leven. En dan, dan sta ik er wederom bij stil, ervaar het, denk erover na en doe weer een poging met mezelf te leven. Het tragische worstelen is er een van telkens vallen, bestuderen en weer opstaan.