Bijna 2 op de 10 mensen in Nederland werkt wel eens in de nacht, bijvoorbeeld vanwege een baan in de horeca, zorg, of transportsector. En hoewel nacht- en onregelmatig werk dus veel voorkomt, brengt het de nodige gezondheidsrisico’s met zich mee. Biologisch gezien houden mensen van regelmaat. Ieder mens heeft een biologische klok die zijn of haar ritme bepaalt. Onderling kan dit wat verschillen (denk aan ochtend- en avondmensen), maar zonder invloeden van werk of sociaal leven neigt iedereen uiteindelijk naar een bepaald ritme.

Ritme aanpassen

Als mens ben je in staat om je ritme aan te passen, alleen heeft dit wel tijd nodig. Bij onregelmatig werken krijg je deze tijd eigenlijk niet, voordat je goed aangepast heb je alweer een andere soort dienst. Het beste is daarom om ‘in het midden’ te gaan zitten en schommelingen op te vangen door jezelf meer rust te gunnen en je voedings- en leefpatroon aan te passen.

Klachten bij onregelmatig werken

De meest gehoorde klacht bij onregelmatig werken is vermoeidheid; je biologische klok raakt verstoord, en dit heeft zijn weerslag op je energieniveau door de dag heen. Dit vergroot de kans op fouten omdat je minder alert bent, wat afhankelijk van je beroep erg gevaarlijk kan zijn. Op de langere termijn verhoogt onregelmatig werken ook het risico op hart- en vaatziekten en maag- en darmklachten. Daarnaast is er een duidelijke relatie tussen vermoeidheid en stemmingsstoornissen, waardoor klachten als depressie vaker voorkomen bij mensen die onregelmatig werken.

De gouden oplossing…

…bestaat eigenlijk niet. Hoe je het ook wendt of keert, een onregelmatig ritme brengt je als mens uit balans. Het beste wat je kan doen is dus de risico’s minimaliseren door de juiste copingstrategieën toe te passen. Onderdeel hiervan is een gezonde leefstijl. Voeding met voldoende eiwitten kan je energie geven om door je nachtdienst heen te komen. Door regelmatig te sporten zorg je ervoor dat je makkelijker kan slapen en in vorm blijft. Zorg ook dat je voldoende sociaal contact onderhoudt. Het is makkelijk om dit uit het oog te verliezen wanneer de meeste van je vrienden een ‘normaal’ ritme hebben, maar het kan ook zorgen voor eenzaamheid en de eerder genoemde psychische klachten.

Hoe doe ik dat?

Misschien wel het meest lastige aan een onregelmatig ritme is dat de rest van de wereld gebouwd is op een regelmatig ritme. ’s Nachts zijn de straten stil en de winkels dicht, overdag houden de trams en draaiorgels je wakker en is de rest van je gezin en vriendengroep gewoon op de been. Dit maakt het niet altijd makkelijk om te slapen op momenten dat je het wil, of om gezonde keuzes te maken qua voeding of sport. Gelukkig zijn er ook dingen die je kan doen om het makkelijker te maken. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je je slaapkamer donker en stil kan maken. Als je hier weinig invloed op hebt kunnen een slaapmasker en oordoppen al erg helpen. En sta je regelmatig voor een dichte supermarkt vanwege je werktijden? Doe dan van tevoren gezonde boodschappen zodat je minder snel naar een ongezonde optie grijpt die ’s nachts wat makkelijker voorhanden is. Maak daarnaast gebruik van de extra vrije dagen die je doorgaans krijgt als compensatie voor de tijden die je onregelmatig werkt. Gebruik deze om leuke dingen te doen met je familie of vrienden, of om extra rust te pakken.

In een notendop

• Zorg voor een donkere en stille slaapomgeving;
• Doe gezonde boodschappen voor een paar dagen;
• Zorg voor voldoende sociaal contact;
• Pak je rust op momenten dat dit kan.

Ga uitgerust de nacht in! Hoe ga jij om met onregelmatige diensten?