Ellie werkte al 20 jaar als verpleegkundige voor een groot ziekenhuis. Met hart en ziel zette zij zich in voor haar patiënten. En toen kwam de reorganisatie. Het ziekenhuis fuseerde met een andere ziekenhuis en deze toenemende grootschaligheid had forse consequenties voor Ellie haar werk. Zo waren er meer patiënten om voor te zorgen met minder handen aan het bed. En daarbij was er de toenemende administratiedruk. Alles wat Ellie deed moest schriftelijk vastgelegd worden. Ellie werkte soms 11 dagen achter elkaar en kreeg voor haar tomeloze inzet weinig waardering. Je zou er depressief van worden, niet waar? En dat gebeurde ook, Ellie werd depressief.

Maar is Ellie haar verhaal representatief? Hoe vaak leidt narigheid op je werk nu eigenlijk tot een depressie? Wat is het verschil tussen depressie en een burn-out? En, als je merkt dat je depressief bent, wat kan je dan doen?

Depressie in cijfers

Voordat we op deze vragen ingaan eerst wat informatie. Een depressieve stoornis komt veel voor:in Nederland krijgt 1 op de 5 mensen hier ooit te maken.. Dat is twintig procent! Daarmee heeft depressie al jarenlang de twijfelachtige eer om tot de top 5 van stoornissen met de hoogste ziektelast, ziektekosten en arbeidsverzuim te behoren. Om de diagnose te kunnen stellen moet er gedurende een periode van tenminste 2 weken het grootste gedeelte van de dag sprake zijn van een sombere stemming en/of een verlies van plezier in bezigheden die iemand normaal gesproken wel zou interesseren. Dit moet – om de diagnose te kunnen stellen – samengaan met een aantal van de volgende symptomen:

•  concentratie, aandachts- en geheugenproblemen,
• te veel of juist te weinig eetlust en slaapbehoefte,
• schuldgevoelens
• soms ook gedachten over zelfbeschadiging en zelfmoord

Je werk de oorzaak van depressie?

Uit onderzoek blijkt dat werkgerelateerde situaties zeker een rol spelen bij het ontstaan van depressieve klachten. Een depressie kan bijvoorbeeld worden veroorzaakt (of in stand gehouden) door belastende werkomstandigheden. Werkdruk (27%); toekomstonzekerheid (19%); gebrek aan ondersteuning of pesten/conflicten (26%) worden het vaakst gemeld bij bedrijfsartsen. Voornamelijk de combinatie van een baan waarin hoge eisen worden gesteld gecombineerd met het ontbreken van beslissingsbevoegdheid is gevoelig voor het ontwikkelen van depressieve klachten. Een lawaaiige of donkere werkomgeving lijkt daarentegen geen rol te spelen bij het ontwikkelen van depressieve klachten.

Ben jij gevoelig voor een depressie?

Wordt iedereen die met deze belastende werkomstandigheden te maken krijgt depressief? Nee, zeker niet. Zoals bij heel veel psychiatrische aandoeningen spelen “nature” en “nurture”, oftewel genetische aanleg en omgevingsfactoren een rol.

Genetische kwetsbaarheid

Uit onderzoek blijkt dat kinderen met een depressieve ouder zelf een drie keer zo grote kans lopen ook depressief te worden. Ook ben je kwetsbaarder voor een depressie wanneer je geneigd bent om negatief op stressvolle gebeurtenissen te reageren, denkt dat die gebeurtenissen je eigen “domme” schuld zijn en niet het gevoel hebt de situatie te kunnen veranderen.. Dit wordt ook wel ‘cognitieve kwetsbaarheid’ genoemd.

Je thuissituatie

Vertaald naar het dagelijks leven betekenen deze inzichten dat familiaire belasting, je karakter in combinatie met je werkomstandigheden je kwetsbaar kunnen maken voor het ontwikkelen van depressieve klachten. Deze kwetsbaarheid kan extra vergroot worden als je ook op andere gebieden in je leven problemen ervaart. Bij Ellie was naast overbelasting op het werk bijvoorbeeld ook nog sprake van een zeer stressvolle thuissituatie met een man die regelmatig naar de fles greep en dan agressief kon worden. Ellie, die zichzelf beschreef als een perfectionist met een groot verantwoordelijkheidsgevoel maar ook nog eens een onveilige instabiele thuissituatie had, brak na de reorganisatie op haar werk. Dit was de spreekwoordelijke druppel die de emmer deed overlopen. Ellie kwam thuis te zitten met een depressie.

Burn-out of depressief?

Ze werd depressief. maar deze werkgerelateerde problematiek had ook kunnen leiden tot een burn-out. Het onderscheid tussen beide stoornissen is best lastig aangezien er grote overeenkomsten zijn in de symptomen van beide aandoeningen, zoals vermoeidheid en concentratieproblemen. Toch noemen deskundigen ook hele belangrijke verschillen tussen een burn-out en een depressie. En dat onderscheid zich in twee werkvormen, namelijk willenen kunnen.Kort gezegd, iemand met een burn-out wil nog wel werken, maar kan het niet meer, terwijl iemand met een depressie zegt niet meer te willen werken. Dit ogenschijnlijk kleine verschil heeft grote consequenties voor de behandeling. In het geval van een depressie is het belangrijk dat mensen weer gereactiveerd worden, dat ze geleidelijk aan weer dingen gaan ondernemen. Bij mensen met een burn-out is het daarentegen juist van belang dat ze gas terug gaan nemen, pas op de plaats maken voordat weer rustig opgebouwd kan worden.

Wat kan je doen?

Zoals altijd geldt: voorkomen is beter dan genezen. Dit betekent dat het zinnig is om zo snel mogelijk steun in je omgeving te zoeken en te onderzoeken wat je nodig hebt om je beter te voelen. Je leidinggevende of je bedrijfsarts kunnen hierin een rol spelen. Structureer je werktijden en zorg voor voldoende slaap, beweging en ontspanning. Mocht je merken dat je het lastig vindt om dit zelfstandig te doen, is het verstandig een professionele hulpverlener in te schakelen. Die kan samen met jou onderzoeken hoe je de balans draaglast en draagkracht terug kan vinden en hoe je kan leren met je eigen kwetsbare eigenschappen om te gaan, zoals; leren “nee” te zeggen, grenzen aan te geven en minder hoge eisen aan jezelf stellen.
En Ellie?

Ellie heeft in haar behandeling geleerd minder veeleisend te worden en heeft er uiteindelijk voor gekozen om weg te gaan bij haar gewelddadige partner. Op haar werk is ze onder begeleiding van haar bedrijfsarts voorzichtig weer aan het opbouwen en probeert ze ze goed mogelijk haar eigen grenzen te leren kennen en te bewaken. Wat Ellies verhaal je meegeeft? Dat het kan lukken om weer uit dat dal te komen en je leven opnieuw vorm te geven. En dat is belangrijk om te onthouden: er is goede hulp beschikbaar bij dit soort klachten. Je hoeft het niet alleen te doen.