Het lijkt erop dat de huidige generatie 20ers en 30ers individualistischer is dan de vorige generatie. Als Millennial kan ik hierover meepraten; als ik met mijn leeftijdsgenoten over ‘het leven’ praat, komt vaak hetzelfde thema naar boven. We willen het optimale geluk bereiken, we willen reizen, een goede baan en zoeken de perfecte liefdesrelatie. Die zoektocht naar perfectie en geluk brengt ons vaak aan het twijfelen, waardoor we keuzes sneller uitstellen. Maar worden we hier wel gelukkig van? 

Zoektocht naar perfectie

Mooie reizen maken, een leuke baan met een goed salaris en een perfecte liefdesrelatie; willen we dat niet allemaal? Soms krijg ik het idee dat mijn generatie constant op zoek is naar het onbereikbare. Aan de andere kant lijkt het er ook weleens op dat veel mensen dit perfecte leven wel hebben bereikt; open maar eens je instagram app. Je wordt direct overladen met perfecte plaatjes van succesvolle 20 ers of 30 ers, die voor hun eigen ondernemingen de hele wereld overvliegen en daarna thuiskomen bij hun perfecte gezin. Maar die zoektocht naar perfectie brengt veel onzekerheid met zich mee. Het brengt ons vaak aan het twijfelen; is deze partner wel goed genoeg voor mij? Zit ik op mijn plek bij mijn baan, of zijn er betere opties? Moet ik niet ambitieuzer zijn in plaats van settelen met mijn huidige leven?

Eenzaamheid

Dat constante twijfelen, ontevreden zijn en op zoek naar meer leidt tot veel eenzaamheid onder Millennials. Uit onderzoek bleek dat 30% zegt zich eenzaam te voelen, in tegenstelling tot 15% van de babyboomers. Singles spenderen uren op dating apps zoals Tinder of Bumble, maar het vinden van de perfecte partner blijkt veelal een illusie. Door al die torenhoge verwachtingen kan het leven nog wel eens tegenvallen.

Stabiliteit

Waarom streven Millennials dan zo naar perfectie en waarom zijn we zo bang te ‘settelen’ met wat we hebben? Daar kan ik natuurlijk antwoord op geven vanuit mijn eigen ervaring, maar ik weet ook dat mensen vanuit psychologisch perspectief behoefte hebben aan stabiliteit. Kijk maar naar de piramide van Maslow. Het hebben van een stabiele relatie geeft je een gevoel van veiligheid, zekerheid en een intieme relatie is ook belangrijk voor je sociale behoeften. Hebben we dan het gevoel dat dit soort levens ons meer stabiliteit geeft dan onze eigen levens en gaat het eigenlijk om een zoektocht naar stabiliteit, in plaats van perfectie?

Hoe ga je om met dit gevoel?

Misschien herken jij jezelf in het bovenstaande en vind je het ook moeilijk om te settelen met wat je hebt. Als dat zo is, zou ik je graag wat tips geven om  je te helpen (beter) om te gaan met dit gevoel:

• Kijk naar de feiten. Waar sta je nu in je leven? Heb je een leuke baan, woon je op jezelf of heb je een lieve familie en leuke vriendengroep? Probeer objectief te kijken naar alle mijlpalen die je al hebt behaald en wat je op dit moment in je leven hebt bereikt! Je zult dan zien dat het allemaal écht nog zo slecht niet is
• Vergelijk jezelf niet met anderen. Het leven wat je op Instagram of TikTok ziet is niet de waarheid; het is een momentopname uit het leven van deze persoon. Zou jij jezelf huilend op Instagram zetten, omdat je even een ‘off day’ hebt? Nee? Die persoon waar jij zo tegenop kijkt waarschijnlijk ook niet. Niemand is perfect en iedereen heeft zijn eigen zorgen en problemen.
• Stel realistische doelen. Wanneer je de lat voor jezelf te hoog legt, is de kans groot dat je teleurgesteld wordt en misschien het vertrouwen in jezelf verliest. Je hoeft er niet naar te streven volgend jaar als internationale influencer 1e klas naar de Malediven te vliegen. Stel een realistisch doel voor jezelf; probeer bijvoorbeeld volgend jaar die promotie te behalen die je zo graag wilde, of die switch naar een andere baan te maken.
• Probeer jezelf te accepteren. Dat klinkt misschien makkelijker dan het is, maar het is zo belangrijk om een gelukkig leven te leiden! Probeer niet te kijken naar de mensen om je heen, maar naar wat jij belangrijk vindt in het leven. Doe dingen die jou gelukkig maken en die bij jou passen, ook al is dat misschien niet de populaire route. Omring jezelf met mensen die een positieve invloed op je hebben en doe wat je gelukkig maakt; ook al zit je dan misschien niet 1e klas in dat vliegtuig naar de Malediven. 

Margriet* is 31 jaar, orthopedagoog en heeft haar eigen bedrijf. In veel aspecten van haar leven gaat het goed, maar toch speelt een oude kwaal weer wat vaker op. Sinds haar 18e heeft Margriet veel last gehad van erge bindingsangst en ondanks dat het wel wat is afgezwakt gedurende de jaren, bleef het aanwezig. Deze angsten ontstonden vooral uit perfectionisme; alles moest goed gaan en goed voelen. Dit uitte zich vooral in haar liefdesleven; als iemand niet terug appte kon zij zich daar heel erg druk om maken. Toen een date nogmaals niet goed was afgelopen en het haar ontzettend veel stress opleverde, wist ze dat het tijd was om met iemand te praten. Dit moest anders kunnen en ze zocht online hulp via NiceDay. 

Een zetje in je rug

“Een vriendin raadde mij aan eens te kijken naar NiceDay; zij had daar zelf ook een aantal sessies gevolgd. “Gewoon even een zetje in je rug!”. Ik had er weleens van gehoord en heb vaker psychologen bezocht, dus vond het niet spannend om de stap te zetten naar hulp. Zoals mijn huisarts zei: “Als je aan je lichaam wilt werken en je gaat naar een dokter vindt niemand dat gek, maar als je aan je geest wilt werken en je gaat naar een psycholoog vinden mensen het raar”. Ik wist dat ik aan mijzelf wilde werken en niet langer in angst wilde leven, dus nam ik de stap om de NiceDay app te downloaden.”

Online behandeling

“Het feit dat de sessies online waren vond ik heel erg fijn. Het was heel laagdrempelig en een geruststellend gevoel om iemand te hebben die met je meedenkt. Ik had het erg druk met mijn eigen bedrijf, maar hoefde mijn huis niet uit voor de sessies. Dat kwam heel goed uit! 

Naast dat de online hulp via NiceDay erg laagdrempelig was en ik geen tijd kwijt was aan reizen, vond ik het ook erg fijn dat ik dingen kon bijhouden in de app. Mijn behandelaar kon al mijn registraties vóór onze sessie doornemen, waardoor we hier snel mee aan de slag konden. Ik zorgde ervoor dat ik in ieder geval één keer per week een update in de app zette, waarin ik beschreef hoe ik de dingen had ervaren die we eerder hadden besproken, of wanneer ik in een ‘aha’-momentje had gehad. Soms als ik gewoon even iets kwijt moest, schreef ik dit ook op in de app. Dat was heel fijn, omdat het opschrijven van je gedachten je al kan helpen, maar je ook weet dat iemand het een keer gaat lezen. Dat idee stelde mij gerust en is toch anders dan dat je het thuis in een dagboek schrijft.” 

Tussentijds contact

Wanneer ik mijn zorgen dan even van mij af schreef via de chat, kreeg ik binnen een paar dagen bericht van mijn behandelaar Sarah. Zij stelde mij dan vaak een paar vragen over wat ik net had opgeschreven, of bracht me weer terug bij iets wat ik eerder in onze sessies geleerd had. Wat wil ik nou echt, in plaats van wat een of ander vent wel of niet doet? Door dit tussentijds contact kon ik meestal binnen 1 of 2 dagen reflecteren op een gebeurtenis zoals die dagelijks bij mij voorkomt. Je krijgt direct feedback op iets wat je ervaart, en ik denk dat dat heel waardevol is!

Zou je NiceDay aanraden?

“Ja, zeker weten! Dat heb ik ook al gedaan. De hulp via NiceDay is altijd bij je, in je eigen mobiele telefoon als het ware. Het is geen behandeling ergens in een klinische ruimte, waar je aan je problemen werkt, maar wanneer je naar buiten loopt je er eigenlijk niet zo veel meer mee bezig bent. Doordat je tussen je sessies door dingen bijhoudt en contact hebt met je behandelaar is NiceDay verweven in je dagelijkse leven.

Margriet ontving online hulp via de NiceDay app. Wil je meer weten over NiceDay of over hoe je een online behandeling kunt starten? Klik hier voor meer informatie.

*Margriet’s echte naam is bekend bij de redactie.

Vind jij dat je alles altijd zo goed mogelijk moet doen? Heb jij het gevoel dat je het nooit goed genoeg hebt gedaan? Begin je soms liever niet aan dingen, omdat je ze toch niet volgens je hoge eisen uit kan voeren? Maakt dit jou eigenlijk ook wat ongelukkig? Heb jij misschien last van je perfectionisme en mag dat wel ietsje minder zijn? Dan is dit artikel iets voor jou! 

Wat is perfectionisme?

Perfectionisme is het willen leveren van degelijk werk, van kwaliteit. Daar is op zich niets mis mee, maar net als bij zovele eigenschappen kan je perfectionisme ook te ver doordrijven. Als je het gevoel hebt dat het nooit goed genoeg is, dat je nóg beter je best moet doen en je hier zelf ongelukkig van wordt, dan bezorgt jouw perfectionisme je meer nadelen dan voordelen. Dit gebeurt vaak bij mensen met een laag zelfbeeld. Zij hebben geleerd hun perfectionisme in te zetten om falen, fouten maken en gevoelens van “niet goed genoeg zijn” te voorkomen. Jammer genoeg heeft dit meestal een averechts effect. Ze voelen zich voortdurend tekort schieten, ongelukkig en gaan meer fouten maken, omdat ze niet meer kunnen voldoen aan hun eigen hoge standaard. 

Maar, hoe herken je een perfectionist, wat gaat er mis en wat kan je doen om te verbeteren? Dat bespreek ik hieronder.

3 aspecten van perfectionisme

1. Een perfectionist stelt extreem hoge eisen aan zichzelf en/of anderen. Deze kunnen zich beperken tot 1 of meerdere gebieden.
2. Een perfectionist baseert zijn eigenwaarde op het nastreven en behalen van deze eisen.
3. Een perfectionist ervaart negatieve gevolgen door het steeds maar weer moeten nastreven van deze extreem hoge eisen, maar slaagt er desondanks niet in om te stoppen met het nastreven van perfectie.

Mogelijke oorzaken van perfectionisme

• Ouders stellen erg hoge eisen (op vlak van school- of sportprestaties)
• Ouders bestraffen fouten zwaar: uitschelden, belachelijk maken, negeren van het kind of zelfs fysiek straffen
• Veel waardering krijgen voor geleverde prestaties
• Een negatief zelfbeeld of jezelf nooit goed genoeg vinden
• Geloven dat je succes je waarde als persoon bepaalt
• Zwart-wit denken
• Overal de controle over willen hebben
• Opvoeding en cultuur (eventueel perfectionistische ouders)

Ben ik een perfectionist?

Herken je jezelf in de volgende eigenschappen?

• Je wilt altijd perfect zijn
• Je wilt jezelf altijd bewijzen en je zoekt voortdurend bevestiging
• Je hebt een negatief zelfbeeld en je hebt steeds kritiek op jezelf
• Je vind het moeilijk om over emoties te praten en jezelf te tonen zoals je bent
• Onzekerheid vind je onaangenaam
• Je hebt last van faalangst
• Je wilt altijd de beste zijn en je verwacht dat ook van anderen
• To-do lijstjes zijn heilig en je wilt altijd de controle
• Je hebt een overdreven verantwoordelijkheidsgevoel
• Je bent een echte denker en piekeraar
• Je hebt last van uitstelgedrag
• Je kunt moeilijk beslissingen nemen

Waar gaat het mis?

Bij perfectionisme gaat het er niet alleen om dat alles perfect moet zijn, maar dat het maken van fouten of mislukking absoluut vermeden moet worden. Dit zorgt ervoor dat een perfectionist zichzelf voortdurend tekort voelt schieten, en zich dus erg ongelukkig voelt. Wanneer een perfectionist er wél in slaagt om iets naar zijn / haar hoge eisen af te werken, voelt hij / zij geen tevredenheid of trots. Hij / zij heeft altijd het idee dat het nog beter kon en moest. 

Concluderend, het constante hoge eisen stellen in combinatie met  nooit tevreden of trots kunnen zijn, creëert een ongelukkig gevoel.

Hoe kan het anders?

Wat kun je doen om te werken aan je perfectionisme? Hier volgen 5 tips:

1. Richt je meer op het proces dan op het doel: Wil je graag 5 kilo afvallen? Kijk dan niet alleen naar die weegschaal, maar wees iedere keer trots op jezelf als je bij een eetmoment weer een goede keuze hebt gemaakt. Het resultaat volgt dan vanzelf!
2. Word je bewust van je kritische gedachten, de onderliggende reden waarom je zo perfectionistisch bent. Dit kan je doen door het bijhouden van een dagboekje waarin je wat meer afstand creëert tussen jezelf en je gedachten. Je kunt hiervoor de NiceDay app gebruiken.
3. Vervang MOETEN door WILLEN. En kijk eens hoeveel je dan nog echt moet doen…
4. Werk aan zelfacceptatie. Je bent goed zoals je bent. Je mag er zijn.
5. Richt je op wat goed gaat: denk niet aan wat je nog allemaal moet doen, maar wel aan wat je al allemaal gedaan hebt. Want ook de kleinste stap in de goede richting, is een stap vooruit.

Men ziet perfectionisme vaak als een goede eigenschap. En terecht. Het is geassocieerd met tal van voordelen: meer doorzettingsvermogen, meer positieve emoties, een hogere levenstevredenheid, minder depressies, minder zelfbeschuldiging, meer zelfvertrouwen, betere schoolresultaten, minder angst, minder uitstelgedrag en ga zo maar door. Maar, dit is alleen van toepassing wanneer je geen of weinig piekergedachten hebt. Perfectionisme kan namelijk ook een negatieve keerzijde hebben. In dat geval is perfectionisme juist geassocieerd met depressieve symptomen, angstklachten, een negatief zelfbeeld, eenzaamheid en eetstoornissen.

Je hebt twee groepen perfectionisten: gezonde en ongezonde perfectionisten. De laatste groep onderscheidt zich van de eerste doordat deze perfectionisten veel stress ervaren door hun piekergedachten. Dit zijn bijvoorbeeld zorgen over gemaakte fouten, twijfels over bepaalde acties, zelfkritiek en de angst dat ze niet voldoen aan hun eigen standaarden en de hoge verwachtingen van anderen. Vaak zijn perfectionistische mensen overbetrokken en loyaal in hun werk of zijn extreem bedreven in hun sport. Wanneer dit samengaat met piekergedachten vergroot dit de kans op bijvoorbeeld een burn-out.

Toename

De afgelopen tientallen jaren is perfectionisme onder jongeren gigantisch toegenomen. Dit komt onder andere door de toegenomen druk die jongeren tegenwoordig ervaren. De verwachtingen nemen steeds meer toe. Schoolresultaten moeten goed zijn  en je moet streven naar de beste studie om later een zo goed mogelijke baan te krijgen. Sociale contacten moeten daarnaast ook goed onderhouden worden. Verder zijn we ook steeds meer bezig met social media.

Social media heeft een grote impact op jongeren. Deze online wereld weerspiegelt niet altijd de werkelijkheid, maar legt wel een gigantisch hoge lat voor het ideale totaalplaatje. Thema’s als status, geld en schoonheidsidealen komen regelmatig naar voren en dragen bij aan de druk om naar een zo’n perfect mogelijk leven te streven. Mensen willen zich online zo mooi en goed mogelijk presenteren maar dit geeft voor velen een vertekend beeld.

Daarnaast heeft social media ook een directe invloed op het zelfvertrouwen van veel jongeren. Het gebruiken van apps als Facebook kan bij veel jongeren het zelfvertrouwen omlaag halen. Jongeren vergelijken zichzelf constant met wat ze online zien en wanneer dit ideaalplaatjes zijn, schaadt dit hun zelfvertrouwen. Uit onderzoek blijkt zelfs dat dit zelfvertrouwen gerelateerd is aan het aantal likes dat jongeren op hun eigen berichten krijgen! Dit verklaart onder andere waarom jongeren vinden dat hun (digitale) sociale omgeving veeleisend is, dat anderen hen hard beoordelen en dat ze perfectie moeten vertonen om waardering te krijgen. Het is dus niet zo gek dat we perfectionistischer zijn geworden.

Hoge druk

Het feit dat de sociale omgeving voor veel mensen tegenwoordig zo belangrijk is, is terug te zien in het perfectionistische gedrag om het beeld van de ‘perfecte ik’ in stand te houden. Perfectionisten zijn gemotiveerd zichzelf als ‘perfect’ te presenteren om hun zelfvertrouwen te managen, anderen te behagen of negatieve sociale gevolgen te voorkomen. Ze proberen bijvoorbeeld minder goede eigenschappen recht te praten of juist te verbergen en vermijden kritiek en afwijzing. Ze promoten overdreven hun positieve beeld en camoufleren hun minpunten door bijvoorbeeld de reacties van anderen in de gaten te houden, zichzelf te vergelijken met anderen en constant positieve evaluaties proberen te verkrijgen. Het ironische is dat deze perfectionistische ‘tactieken’ juist negatief kunnen overkomen op anderen. Hierdoor zullen perfectionisten weer extra hun best doen die negatieve beoordeling te ontwijken. Zo is de vicieuze cirkel weer rond. Perfectionisten leven zo met een constante druk die in stand wordt gehouden.

NiceDay

Herken je perfectionistisch gedrag bij jezelf? Registreer eens in de NiceDay app wat dit met je doet. Maak een gevoelsregistratie aan en vul een G-schema in. Een G-schema gaat dieper in op de Gebeurtenis, Gedachten, Gevoelens en het Gedrag. Dit kan inzicht geven in de invloed van jouw perfectionistische gedrag!

Opzij, opzij, opzij…
Maak plaats, maak plaats, maak plaats…
We hebben ongelofelijke haast…

Dat is de maatschappij anno 2018 in mijn ogen. Een maatschappij waar ik op volle (over)toeren in mee draaide, tot half april.

Een tik op mijn vingers

Dit jaar kreeg ik zowel fysiek als mentaal een forse tik op mijn vingers (of eigenlijk op mijn hoofd). Een fietsongeluk wat me door een hersenschudding voor een lange tijd zoet hield. Duizelig, misselijkheid, mega hoofdpijn, druk op mijn borst, niet kunnen autorijden en toch blijven fietsen, nietsvermoedend door het rode licht…

Tijd om gas terug te nemen

Letterlijk en figuurlijk. Dit was het dan. Ook mentale uitdagingen, in combinatie met mijn fysieke zwakke gesteldheid, hielden mij van m’n werk en mijn ‘drukke’ leven thuis. Ho – stop – tot hier – en niet verder, riepen verschillende specialisten en ook mijn privéomgeving mij tegemoet.

Ineens merkte ik dat niet alleen de klachten van mijn hersenschudding mijn alarmbellen deden laten rinkelen, maar dat het eigenlijk al een week voor mijn val begon.

Overvolle agenda

Prikkels, paniek, angst, te veel mensen, te volle planningen en met activiteiten back-to-back (een werk term, als in achter elkaar zonder een hap lucht) wist ik mijn agenda te vullen. Mijn werkdagen bestonden uit gemiddeld 10 uur per dag, 5 dagen per week met een relatief hoge stressfactor. Vervolgens was ik maandagavond hardlopen, dinsdagavond volleybaltraining, woensdag even eten met een vriendin, donderdag eten met huisgenootjes, vrijdagavond een borrel op werk om vervolgens door te rollen de stad in om bij te kletsen met vrienden. Zaterdagochtend weer hardlopen, zaterdagmiddag een volleybal wedstrijd, zaterdagavond een feestje, een borrel, verjaardag of festival. En de zondag dan even lekker uitrusten? Nou wat dacht je van wassen, boodschappen doen, schoonmaken en dan toch nog even samen koken met een vriend of vriendin?! O ja, en de weekendjes weg met vriendinnen in binnen- en buitenland, naar de sauna en moeders 60ste verjaardag niet te vergeten.

Opkroppen van tegenslagen

Juist. Ik krijg er nu ook rillingen van als ik het zo uittyp, maar zo was het echt, mijn leven. Niet te spreken over de te verwerken tegenslagen. Opgekropt, weggestopt, geaccepteerd maar niet verwerkt? Ja, dat werkt natuurlijk niet. En het klinkt allemaal zo logisch om dan op de rem te trappen, maar ja, weet jezelf maar eens te stoppen.

Door, door door!

Ik dacht altijd: door, door, door. Geen seconde te verliezen. Stilstand is achteruitgang en zonde van mijn tijd. Maar integendeel! Haast is achteruitgang, dat klinkt veel vanzelfsprekender nu. Ik heb ooit wel eens gelezen dat stilstand een uitgelezen moment is voor reflectie en consolidatie, en daar sta ik nu helemaal achter.

En toen werd ik ziek

Vanaf het moment dat ik ziek werd sliep ik gemiddeld 10 tot 11 uur per nacht. En dan ook nog eens 1.5 tot 2 uur in de middag. Week in, week uit. Total loss. Ik had moeite met ademhalen, een druk op mijn borstkas en aanhoudende hoofdpijn. De huisarts heeft me meerdere keren onderzocht en doorverwezen naar het ziekenhuis om bloed te prikken en een hartfilmpje te maken, om zo het een en ander uit te sluiten. Maar het uiteindelijke geneesmiddel was rust houden en thuis blijven. Ik heb voor mijn gevoel even alle lijnen doorgeknipt, ik zat in een soort sociale quarantaine. Ik ervaarde een gevoel van falen, was dit echt mijn fysieke én mentale grens?

Ambitie is mooi, perfectionisme een rem

‘’Perfectionisten zijn betrokken, initiatiefrijk, kijken enorm goed om zich heen. Ze stuwen zichzelf op verrassende hoogtes en kunnen anderen inspireren. Het is nooit genoeg. Je weet van geen opgeven. Je bent toch geen watje? Anderen krijgen dat toch ook voor elkaar? Het moet toch allemaal maar kunnen. Je verwacht nogal wat van jezelf. Ambitie is mooi. Dingen goed willen doen is positief. Maar perfectionisme, dat is een rem. Streven naar perfectionisme verpest twee dingen. De weg naar het resultaat (dat wordt ploeteren) en het resultaat zelf (want dat valt toch tegen).’’ (Jan Wolter Bijleveld & Ingebord Deana, Loslaten, 2014). Perfectionisme hoorde bij mij. Die lat die ik voor mezelf zo hoog legde werkte beperkend. Ik was bang voor als het fout zou gaan. Als ik iets wat minder goed deed, vonden mensen me dan nog wel goed genoeg, minder aardig, minder goed in mijn werk? Stelde ik mensen teleur of juist alleen mezelf?

Minder moeten

Ik er nu achter ben dat ik uiteindelijk veel minder moet dan ik dacht. Oké, het is niet elke dag feest. Maar ‘leef met de dag’ is iets wat meer bij me past dan een 3 maanden vooruit geplande agenda. Ik zie nu wel in dat ik de vrijheid heb om keuzes te maken en niemand iets verplicht ben, behalve mijn werkgever, want die betaalt mijn salaris. Maar niet ten kosten van mijn gezondheid. Daar steek ik nu een stokje voor. De keuze om harder te werken, de keuze om te haasten, de keuze om me te laten opfokken, de keuze om iets toch maar weer zelf te doen in plaats van een ander ervoor te vragen, de keuze om de tijd te nemen, de keuze om een afspraak af te zeggen en iets minder perfect te doen dan ik eerst van plan was. Hoe meer ik wil en moet, hoe minder prettig dit aanvoelt. Het leidt tot een gestrest leven, van afspraak naar afspraak, altijd maar gehaast en geen tijd om na te genieten of te verwerken. ‘Het is gebrek aan kwaliteit, ontevredenheid, onverschilligheid. Doe minder, leef meer, aandachtiger, doordachter, gerijpter, intenser, lichter, luchtiger, leuker, losser.’ (Jan Wolter Bijleveld & Ingebord Deana, Loslaten, 2014).

Quotes

Quotes waar ik nu af en toe naar terug spiek wanneer ik weer even pas op de plaats moet maken heb ik hieronder genoteerd (Jan Wolter Bijleveld & Ingebord Deana, Loslaten, 2014):

‘Laten we dan plannen dat we niets plannen.’

‘Het is tijd om tijd te maken.’

‘Zou mijn werk wakker liggen van mij?’

‘Doe jezelf een dag cadeau.’

‘Waar sta jij vandaag even bij stil?’

‘Morgen is ook mooi.’

‘Ja. Ik zeg een keer nee.’

‘Ik heb al een afspraak. Met mezelf.’

‘Ik kwam laatst mezelf tegen. Je krijgt de groeten.’

‘Doe minder. Leef meer.’

Vallen en weer opstaan met extra ervaring en levenslessen in mijn rugzak. Verder leven met mijn perfecte, oh nee, prettige leven. Hoe? Minder doen en meer leven!

We worden allemaal geboren met een hechtingsdrang. Zo willen we ons veilig voelen, erop kunnen vertrouwen dat voor ons gezorgd zal worden wanneer dat nodig is. We vertonen dan ook gedrag dat nabijheid, bescherming en zorg uitlokt. Meestal krijgen we dat ook, maar soms gaat er iets mis in dit proces. Zo ook bij mij.

Veilig voelen

Ik voel vaak geen basisveiligheid over wie ik ben en heb niet erg veel vertrouwen in mezelf en de wereld. Deze ervaringen en gevoelens hebben gedrag gecreëerd. Gedrag wat wellicht helemaal niet meer nuttig of nodig is. Maar wat wel een automatisch en grotendeels onbewust proces is geworden.

Onbewust negatief gedrag

Ons gedrag is voor 80 procent onbewust. Zoals fietsen: daar hoeven we niet meer over na te denken, dat doen we gewoon. Er zijn ook heel veel andere gedragingen die onbewust zijn. En dat is maar goed ook, anders kunnen we niet functioneren. Maar helaas zijn er ook negatieve gedragingen die je in het hier en nu tegenhouden of ongelukkig maken. En doordat er bij mij iets mis is gegaan in de hechting, levert dat voor mij onbewuste gedragingen op die niet helpend of ondersteunend zijn.

Maar hoe kom ik dan bij dat onbewuste? En belangrijker, hoe verander ik dit gedrag of hoe raak ik het kwijt?

Begrijpen

Voor mij is het erg nuttig om dingen te begrijpen. Begrijpen betekent niet dat het dan ook meteen te veranderen is, maar het is een begin. Je kunt gericht gaan proberen iets te veranderen en hulp te vragen.

Ik ben, toen ik jong was, erg veel afgewezen. Afgewezen op mijn gevoeligheid, voor mijn emoties. Ik werd niet begrepen en als lastig ervaren door mijn familie. Een plek die veilig moest zijn, was het niet. Later, op school, werd ik gepest. Weer afwijzing. Weer een onveilige plek. Thuis trok ik me terug op mijn kamer en naar de buitenwereld toe ben ik iemand anders gaan spelen. Een rol wel dicht bij mezelf, maar met alleen mijn positieve eigenschappen.

Mijn emoties uiten

Ik werd perfectionistisch op de dingen die ik wel kon. Alles om maar geen last te zijn en uit te blinken op een positieve manier. Onderhuids vocht ik een oorlog tegen mijn negatieve emoties, tegen stress, depressiviteit en zelfhaat. Soms kwam dat eruit. Thuis of in mijn relaties werd ik ontiegelijk boos en verdrietig. Radeloos eigenlijk. En ging ik het gevecht aan. Voor de buitenwereld kon ik ook ontploffen in emoties, maar dan vluchtte ik. Of ik bleef gewoon weg. Kwam nergens meer opdagen en was niet te bereiken. Als ik thuis uitgeraasd was tegen mezelf of iemand anders kwam de leegte. De stilte. Ik was kapot en moest dan uitrusten. Zodat daarna het riedeltje opnieuw kon beginnen.

Gedrag veranderen

Als je onbewust gedrag wil veranderen zul je er bewust mee aan de slag moeten. Goed om te weten is dat er vier onderdelen van gedrag zijn: stimulus (trigger), gedachten, gedrag en resultaat. Laat ik een voorbeeld gebruiken om dit uit te leggen.

Voor mij is een ingewikkeld maar goed voorbeeld de liefde. Liefde is voor mij een trigger. Zowel liefde die ik voor iemand voel als liefde die een ander voor mij voelt. Als ik liefde voel wil ik het behouden en niet kwijtraken. Ik geloof dat ik enkel liefde kan krijgen en behouden als ik leuk ben en blijf. Mijn gedrag is dus zo leuk mogelijk blijven. Resultaat is dat ik dingen onderdruk waar ik negatieve emoties bij voel. Want dat is niet leuk.

Een neerwaartse spiraal

Dit is het begin van een neerwaartse spiraal, omdat ik dan door die onderdrukking vaak erg emotioneel of boos word om dingen waarin niet de kern van het probleem ligt. Door dit gedrag word ik nog banger dat ik niet leuk ben en daarom afgewezen zal worden. De emoties en vermijding worden nog intenser, ik kan niet meer mezelf zijn en leef met name met stress en vermoeidheid. Totdat ik niet meer kan en alles in mijn leven een halt wordt toegeroepen, om te rusten.

Patronen ontwikkelen

Deze patronen zijn te ingewikkeld en te groot om zomaar op te lossen. Maar ik kan wel bedenken wat de trigger, de gedachten, het gedrag en het resultaat zal zijn. En als je dat kan, kun je klein beginnen. Bijvoorbeeld bij het opmerken van gedrag. Als ik enorm boos ben op mezelf en ‘overtrokken’ reageer, dan kan ik mezelf de kans geven om dat op te merken. En dan te bedenken waar dat vandaan komt. Als ik kan erkennen dat ik in een patroon uitgekomen ben, kan ik als volgende stap proberen daar iets anders mee te doen. Per direct mezelf te vergeven bijvoorbeeld en te stoppen met boos zijn. Het doel is natuurlijk om bij de trigger uit te komen en te zorgen dat de gedachten en gedragingen als gevolg van de trigger veranderen. Zodat je resultaat anders wordt. Maar dat is erg groot en kost tijd.

Geduld en hard werken

Voor gedragsverandering is veel geduld nodig. En hulp of steun van anderen. Deze processen zijn zo hardnekkig. Soms heb je echt de analyse van een ander nodig. En een signaal dat je in verkeerde, voor jou niet wenselijke, gedragingen terecht ben gekomen. Ik ga nog altijd naar de psychiater en dat is goed. Hij geeft mij ook een gevoel van veiligheid en ziet mij als heel persoon. Ik voel geen oordeel. En ik voel geduld.
Dit is niet iets wat overwaait of waar je overheen groeit, maar keihard werken. En soms weet ik niet of ik nog wel wil. Dan ben ik moe. En dat is dan maar zo. Twee stappen vooruit, een terug. Wat ik wel weet is dat ik ook hele mooie dingen voel en mooi herinneringen heb. En ook dat ik echt al veel verder ben dan 10 jaar geleden.

Ik zou wat meer innerlijke rust willen creëren. Meer acceptatie over wie ik ben en dat ik mijn hele zelf mag zijn (veiligheid). En vertrouwen dat ik dat kan bereiken. Dat gun ik mezelf, denk ik voorzichtig.

Vandaag begon ik aan iets nieuws. Na heel veel uitstellen, twijfelen en stress. Ik begon een opleiding. En beginnen is nog een groot woord, want ik heb nog niets gedaan, enkel ingeschreven, betaald en de toegezonden bestanden gedownload.

Zo, mijn eerste denkfout heb ik al te pakken. Ik heb namelijk al heel veel gedaan! Want inschrijven en betalen is al heel wat. Die beslissing kan ik niet meer uitstellen. En met 1.000 euro cursusgeld heb ik ook wel een stok achter de deur om er iets van te maken.

De scheidslijn

Ik ben een perfectionist en heb angst om te falen. Perfectionisme en faalangst liggen erg dicht bij elkaar. Perfectionisme is het 100 procent goed willen doen. Meteen. Faalangst is de angst om te falen, om het niet goed te doen. Waar perfectionisme ophoudt en faalangst begint is moeilijk te zeggen. De scheidslijn is dun. Maar beiden zijn disfunctioneel en zorgen voor heel wat vermijdgedrag en stress.

Belemmering tot groei

Mijn perfectionisme en faalangst hebben tot nu toe al voor heel wat niet begonnen of onafgemaakte ervaringen gezorgd. En als ik dan iets probeer, kan ik er vaak niet van genieten. Ik geef mezelf niet eens de kans om te ontdekken of het iets is waar ik van zou kunnen genieten of goed in zou kunnen zijn. Want ik heb, of geef mezelf, de ruimte gewoon niet om te voelen wat iets nieuws met me doet; of ik het leuk vind of niet. Nee, ik ben bezig met hoe het hoort en wat de definitie van er goed zijn in, is.

Tekening van @floordenil.

Teleurstelling

Oh, wat ben ik vaak weggelopen met oorverdovende stresshoofdpijn, met tranen, met klotsende oksels, met smoezen, om nooit meer terug te keren. Altijd die teleurstelling in mezelf. Altijd de angst voor wat anderen vinden en voor veroordeling. En dan de gedachte dat als ik faal, ik faal als mens. Dat ik faal in dit leven. Een hele grote dramatische gedachte, die gepaard gaat met erg veel verdriet. Maar naast al deze verloren energie, het verdriet en de stress, ontken ik mezelf ook zelfontdekking, groei en gewoon plezier. En dat wil ik niet. Dat is teveel om op te geven.

Praktische tips bij perfectionisme en faalangst

Is het herkenbaar? Zo ja, dan heb ik slecht en goed nieuws. Eerst maar het slechte. Ik ben nog steeds zo. Mijn hoofd werkt niet altijd mee. Het goede nieuws, het is al zoveel beter geworden! Mijn wil om te groeien en te vechten tegen het verdriet in mijn leven is altijd groter dan de angst en perfectionisme geweest. Je kunt jezelf helpen. Hieronder deel ik een paar praktische tips.

1. Gebruik je uitstel- / vermijdgedrag! Dit klinkt als utopia, maar het is echt! Als je ergens goed in bent dan is dat uitstellen en vermijden om ergens echt mee te beginnen. Maak van de nood een deugd en maak een planning. Teken, schrijf, kleur. Doe wat je leuk vindt. Als er maar een planning uitrolt.
   
2. Een planning is ook goed voor iets anders. Met een planning kun je een grote taak opdelen in kleinere en overzichtelijkere taakjes. Want faalangstigen, waaronder dus ik, kunnen niet zo goed tegen het grote eindresultaat. Dat is onoverzichtelijk en een enorme bron van stress. Er kan zoveel fout gaan en je kunt zo hard falen. De kleinere taken brengen kleinere risico’s met zich mee. Het afronden van taken geeft je elke keer ook meer vertrouwen. Vertrouwen in jezelf en in de volgende stap. Een fijne bijkomstigheid.
3. Schrijf je perfectionistische en faalangst gedachten op en daag deze gedachten uit. Schrijf de alternatieve mogelijke gedachte ernaast. Bijvoorbeeld zoals ik hierboven al deed. Ik vond dat ik nog niets gedaan had, maar ik had al een hele grote stap genomen. Op het moment dat ik dat bedacht, was ik trots op mezelf en kreeg ik energie om de volgende stap te nemen.
   Een andere gedachte die je kan uitdagen is ‘wat als ik het niet kan’? Deze kun je ombuigen naar ‘wat als ik het wel kan’ en je kunt er antwoord op geven; ‘nou en? Wat gebeurt er als je het niet kan?’ ‘Je vindt wel een andere manier, er zijn meerdere wegen naar Rome’. Zo ben je bewust bezig met verandering.
4. Oefen! Stel jezelf bloot aan voor jou kleine risico’s. Bijvoorbeeld om hulp vragen. Of een keer je mening geven in een groep. En zie wat er gebeurt. Leer dat het niet altijd zo rampzalig is als je angst je wil doen geloven en misschien zelf wel heel positief. Schrijf voor jezelf op hoe het ging en wat de uitkomst was. Viel het mee? Viel het tegen? Waarom? Hoe zou het voor jou beter kunnen gaan?
5. Wees lief voor jezelf. Erken je gevoelens. Je angsten. Je verdriet. Deze zijn er nou eenmaal. Geef ze aandacht, neem pauzes, doe rustiger aan, en beslis elke keer opnieuw weer zelf wat je wilt doen en hoe. Jij bent in controle. Jij bepaalt hoe je wil groeien en in welk tempo. En ook belangrijk; vier je successen! Herinner jezelf dat je moeilijke dingen kunt! Ga ervoor!

Mijn doel is blijven groeien. Groeien is geluk! Ik denk dat een ieder er blij van wordt als je groeit als mens, als je iets bereikt. Ga aan de slag met je angsten en je hebt dat resultaat al in the pocket!

X Bouwke