Wanneer je aan autisme denkt, denk je misschien aan de bekende figuur Raymond, uit de film Rain Man (1988). Aan de documentaire ‘Het beste voor Kees’ (2014), of de populaire Netflix serie Atypical (2017). Je ziet waarschijnlijk een bepaald type mens voor je, maar autisme is een stoornis die er op allerlei manieren uit kan zien! Daarom wordt er in de psychiatrie gesproken van een Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Spectrum wordt ook wel verloop genoemd. Hoe autisme eruit ziet kan dus verschillen van waar iemand zich op het spectrum bevindt. Je kunt dus niet aan iemand zien of diegene autisme heeft of niet, en dit brengt veel vooroordelen met zich mee.
Wanneer heb je autisme?
Er zijn verschillende criteria vastgelegd waaraan je moet voldoen om de diagnose autisme te krijgen. Deze criteria bestaan uit problemen op het gebied van sociale communicatie en sociale interactie en beperkt, herhalend gedrag. Denk aan bijvoorbeeld specifieke interesses en onder- of overgevoeligheid voor bepaalde zintuigelijke prikkels, zoals hard geluid. Binnen deze twee domeinen kan de ernst van de symptomen verschillen. Hieronder bespreek ik veelvoorkomende vooroordelen over autisme.
Vooroordelen
Autisme komt vooral voor bij mannen
Vroeger werd gedacht dat autisme vier tot tien keer zo vaak bij mannen voorkwam dan bij vrouwen. Inmiddels vermoeden we dat het aantal van vrouwen met autisme een stuk hoger ligt! Maar waarom weten we dat niet zeker? Onderzoek heeft aangetoond dat autisme zich bij vrouwen op een andere manier kan uiten dan bij mannen, waardoor vrouwen vaak pas later worden gediagnosticeerd. Vaak wordt het autisme bij vrouwen pas erkend, wanneer het al een grote negatieve impact heeft gehad op verschillende onderdelen van hun leven. Vrouwen zijn mogelijk beter in het camoufleren van hun autismekenmerken, waardoor de symptomen minder snel worden opgemerkt. Meisjes met ASS zijn meer dan jongens geneigd om hun omgeving te imiteren, waardoor zij sociaal gedrag aanleren. Ook hebben vrouwen minder opvallende interesses dan mannen. Zij hebben namelijk vaker fascinaties die inhoudelijk niet vreemd of stereotype zijn, zoals interesse in dieren.
Mensen met autisme zijn niet sociaal
Ondanks dat mensen met autisme vaak goed alleen kunnen zijn, betekent dit niet dat zij geen sociaal contact willen. Mensen met autisme hebben vaak net zoveel behoefte aan sociaal contact als mensen zonder autisme. Wel kost sociaal contact hen vaak meer moeite en energie, vanwege de onder- of overgevoeligheid voor zintuigelijke prikkels. Sociaal contact bij mensen met autisme kan er ook inhoudelijk anders uitzien. Vaak hebben zij een voorkeur voor het praten over gemeenschappelijke interesses of vinden zij het leuk om een gezamenlijke activiteit te doen. Soms is alleen elkaars aanwezigheid ook voldoende.
Uit een wetenschappelijke studie uit 2009 komen daarnaast aanwijzingen naar voren dat mensen met autisme juist over een overdaad aan emotionele empathie beschikken. Zij uiten hun gevoelens en emoties echter vaak op een andere manier, waardoor het zo kan lijken dat zij zich niet of onvoldoende kunnen inleven in anderen. Het vooroordeel dat mensen met autisme geen gevoel of empathie hebben, is hiermee ook onjuist gebleken.
Mensen met autisme zijn verstandelijk beperkt
Dit is niet waar! Autisme komt voor bij alle intelligentieniveaus: van verstandelijke beperkingen tot hoogbegaafdheid. Ook deze aanname kan ervoor zorgen dat mensen met een hoger IQ pas later worden gediagnosticeerd. Mensen met autisme die gemiddeld of meer dan gemiddeld intelligent zijn, kunnen compensatiegedrag vertonen. Dit betekent dat zij zichzelf hebben aangeleerd hoe ze zich moeten gedragen in bepaalde situaties, waarmee ze bepaalde symptomen van autisme gemakkelijker kunnen verbloemen.
Je kunt aan de buitenkant zien of iemand autisme heeft
Soms merk je vrij snel aan iemand dat er sprake zou kunnen zijn van autisme. Daarentegen zijn er genoeg mensen met autisme waarbij je er geen idee van hebt. Mensen met autisme hebben zich namelijk vaak goed leren aanpassen aan hun omgeving, zoals hierboven werd beschreven. Vaak hebben zij er zelf ook jarenlang geen idee van dat zij autisme hebben. Daarnaast is ieder mens uniek, ook mensen met autisme.
Kwaliteiten van autisme
Het leven van iemand met autisme kan de nodige uitdagingen met zich meebrengen in de huidige Westerse maatschappij. Het is daarom belangrijk om, naast het leren omgaan met deze uitdagingen, ook te kijken naar de vele kwaliteiten waar mensen met autisme over beschikken. Vaak hebben mensen met autisme namelijk veel kennis over specifieke onderwerpen en hebben zij oog voor detail vanwege de andere manier van informatieverwerking. Zij werken vaak zorgvuldig en maken weinig fouten. Mensen met autisme kunnen daarnaast goed analyseren, redeneren en tot creatieve oplossingen komen. Zij hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel en zijn vaak loyaal en eerlijk. Zo zijn er nog veel meer kwaliteiten waar mensen met autisme over beschikken die van waarde zijn in onze maatschappij.
Maar je ziet er helemaal niet autistisch uit
Tip: In het boek ‘Maar je ziet er helemaal niet autistisch uit’ van Bianca Toeps (fotografe van beroep) omschrijft zij hoe zij te maken krijgt met de stereotiepe opvattingen over autisme en werk. Daarnaast geeft zij niet-autistische mensen tips hoe om te gaan met iemand met autisme, zonder daarbij uit te gaan van vooroordelen en stereotyperingen.
Mocht je je afvragen of er wellicht bij jou sprake is van autisme of wil je beter leren omgaan met de uitdagingen waar jij in het dagelijks leven tegenaan loopt, overweeg dan eens om een verkennend gesprek met een psycholoog aan te vragen. Ga hiervoor eerst naar je huisarts voor een doorverwijzing.
