Print Het begrip ‘rouw’ wordt in de Landelijke Richtlijn Rouw omschreven als ‘het geheel van lichamelijke, emotionele, cognitieve, spirituele en gedragsmatige relatie die optreden na het verlies van een persoon met wie een betekenisvolle relatie bestond’. Verlies betekent niet alleen het overlijden van een dierbare, maar ook het verliezen van een dierbare aan een ernstige ziekte zoals dementie. Rouw kan echter ook ontstaan bij andere verliezen, zoals het verliezen van een baan, relatie, woonplek of zelfstandigheid (bijv. bij een chronische ziekte).
- Lichamelijke reacties: afname of toename van slaap en/of eetlust, hoofdpijn, energieverlies, afname of toename behoefte aan intimiteit en seksualiteit.
- Emotionele reacties: verdriet, eenzaamheid, angst, schuld, schaamte, agressie, machteloosheid, pessimisme, nachtmerries, opluchting, tevredenheid
- Cognitieve reacties: verminderde concentratie of zelfwaardering, verwarring, spanning, dwangmatigheid, te veel bezig zijn met overledene, hopeloosheid
- Spirituele reacties: verlies van levensperspectief, afname of toename van geloof
- Gedragsmatige reacties: sneller geïrriteerd, terugtrekken, vermijding van personen of situaties
Wat is een rouwproces?
Na een verlies kun je spreken van een periode waarin je met het verlies leert omgaan. Dit is een natuurlijk proces dat iedereen doorloopt op zijn eigen manier. Tijdens dit rouwproces zul je worden geconfronteerd met de realiteit en de pijn van het verlies. Hierin zul je merken dat je dingen voor jezelf op een rijtje gaat zetten, probeert het verlies te erkennen of beseffen (sommigen zeggen dat ze het nooit beseffen), je herinneringen gaat ophalen en veel wisselende emoties of juist leegte kunt voelen. Ook is het heel normaal als je ineens nadenkt over thema’s als het leven en de dood, de toekomst, je normen en waarden, familie en vrienden, kinderen of andere ‘grote’ zaken.
Het is lastig om goed te duiden wanneer iemand een rouwproces succesvol is doorlopen, maar er zijn een aantal natuurlijke veranderingen die daar een signaal van kunnen zijn. Bijvoorbeeld wanneer er naast verdriet ook weer ruimte ontstaat om met positieve gevoelens of herinneringen aan iemand te denken. Of wanneer het verlies wat meer naar de achtergrond schuift en het weer lukt om het dagelijks leven op te pakken. Of het ontstaan van een nieuwe zogeheten ‘post-mortem’ relatie met de overledene. Dat is een groeibevorderende relatie waarin je je bewust bent dat iemand fysiek is overleden, bijvoorbeeld als het een gevoel van kalmte of verbinding geeft om maandelijks het graf te bezoeken.
Gecompliceerde rouw
Wanneer rouwreacties te lang aanhouden of zeer ernstig zijn, en deze een belemmering vormen voor je dagelijks functioneren, wordt er ook wel gesproken van gecompliceerde rouw. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer iemand plotseling op een traumatische of gewelddadige manier is overleden, iemand overmatig heeft geleden door een lang ziekbed, iemand zijn dood voorkomen had kunnen worden, bij het verlies van een kind, bij meerdere overlijdens tegelijk of bij een gebrek aan sociale steun. Er zijn een aantal vormen van gecompliceerde rouw:
- Ontbrekende of ontkende rouw. Rouw wanneer de dood niet bevestigd wordt. Bijvoorbeeld als het lichaam niet gezien is, bij vermissingen of rampen.
- Uitgestelde rouw. Wanneer de rouw (on)bewust wordt opgeschort. Bijvoorbeeld wanneer je door het verlies plots in een situatie komt waar je voor anderen moet zorgen.
- Chronisch of verlengde rouw. Een blijvende toestand van acute rouw. Bijvoorbeeld wanneer je een zeer afhankelijke relatie had of geen ruimte krijgt van je omgeving om te rouwen.
- Verwrongen rouw. Een vorm van rouw met agressie of schuldgevoelens in plaats van verdriet. Bijvoorbeeld bij een ambivalente relatie als je contact had verbroken of als er conflicten of onafgemaakte zaken zijn.
- Getraumatiseerde rouw. Een vorm van rouw waarbij je blijft hangen in post-traumatische stress.
- Gesomatiseerde rouw. Een vorm van rouw waar iemand somatische klachten ontwikkeld in plaats van emotionele reacties. Deze zijn soms zelfs gerelateerd aan de doodsoorzaak (bijv. steken in de borst als iemand is overleden aan een hartaanval).
Rouw en depressie
Er kan soms verwarring ontstaan tussen rouw en depressie, omdat ze veel op elkaar lijken. Het is wel mogelijk dat iemand door aanhoudende rouwklachten uiteindelijk ook depressieve klachten ontwikkelt. Hieronder kun je de grootste verschillen tussen rouw en depressie zien:
De grootste verschillen tussen rouw en depressie staan hieronder weergegeven;
| Rouw | Depressie | |
| Gevoelens | Verlangen, gemis, wanhoop | Somberheid, vervlakking, geen positiviteit |
| Gedrag | Zoekgedrag, moeite om te richten op de buitenwereld | Passiviteit, ervaren van weinig vreugde |
| Gedachten | “Ik kan niet verdragen dat hij/zij er niet meer is” “Het leven is betekenisloos” | “Ik ben waardeloos/nutteloos” “De wereld is oneerlijk” “De toekomst is hopeloos” |
Bronnen
Keirse, E., & Kuyper, M.B. (2010). Richtlijn Rouw. Versie 2. VIKC, Vereniging van Integrale Kankercentra. (www.oncoline.nl)
