Communicatiepatronen

In ons dagelijks leven maken we continu gebruik van communicatie, zowel verbaal (met woorden) als non-verbaal (gebaren). Deze communicatie kan goed verlopen, maar kan ook uitlopen in een conflict, vaak omdat men elkaar niet begrijpt. 

We kennen een aantal disfunctionele manieren van communiceren, welke hieronder worden uitgelegd. Iedereen maakt wel eens gebruik van deze manieren van communiceren, maar wanneer je dit vaak doet, kan dit problemen opleveren. Herken jij bij jezelf bepaalde typen reacties? Bij elke manier van communiceren staan ook tips voor hoe het beter zou kunnen. 

Gedachtenlezen

Wanneer we langere tijd met mensen omgaan, lijkt het soms alsof we weten wat een ander denkt en andersom. Maar dit is niet altijd waar, vaak gaat het om aannames. Je weet namelijk helemaal niet wat de ander denkt, tenzij je het vraagt. Wanneer men niet met elkaar praat dan kan dat gaan botsen omdat je elkaar niet begrijpt. Bijvoorbeeld: Je komt thuis van je werk en je ziet dat de afwas niet is gedaan, terwijl jouw partner wéét dat jij er een hekel aan hebt om na een lange dag werken thuis te komen in een vies huis. Je wordt automatisch boos, denkt dat hij jou niet waardig vindt om rekening mee te houden, en zonder wat te zeggen ren je naar boven en je gaat in je bed liggen. Weet jouw partner dan wat jij denkt? Weet jij wat je partner denkt? 

Oefening: Zijn er ook andere manieren om te reageren? Zo ja, beschrijf wat het gevolg zou zijn van deze alternatieve reactie. 

Zegeltjes sparen

Zeg jij wat je vindt, of ga je liever zegels plakken? 

Je partner zegt of doet iets waar jij niet gelukkig mee bent of jou irriteert, maar je zegt er niets van omdat je geen ruzie wil of niet wil zeuren. Onbewust plak je dan een zegeltje in je spaarboekje. Op enig moment is het boekje vol, je hebt het idee dat je dan genoeg hebt ‘geslikt’ en dan barst de bom; de beroemde druppel. De eerstvolgende keer dat er iets gebeurt, ook als het iets heel kleins is, dan word je enorm kwaad! Alle zegels vliegen de ander om de oren. Grote kans dat de ander dit als heel onverwacht ziet en boos terug reageert; precies wat jij niet wilt. 

Drie tips om minder zegels te plakken:

1. Wees alert op de momenten waarop je voelt dat jij je gaat aanpassen om ‘de lieve vrede’ te bewaren. Dit is precies zo’n moment waarop je beter kunt kiezen de situatie op feiten te beoordelen.
2. Gebruik het model van geweldloze communicatie van Marshall B. Rosenberg, welke bestaat uit vier stappen: 1. Benoem wat er gebeurt, 2. Benoem jouw gevoel, 3. Geef jouw behoefte aan, 4. Zeg wat je wél wilt. Je houdt hierin de hele communicatie bij jezelf en geeft aan wat er met jou gebeurt wat jij graag zou willen; er komt geen zegeltje aan te pas!
3. Onderzoek hoe jij naar jezelf en de wereld kijkt. Wanneer je kunt leven vanuit de overtuiging dat jij OK bent en de ander OK is, vervalt de belangrijkste drijfveer om jouw gedrag aan te gaan passen aan anderen. 

Oefening: Wanneer je merkt dat een bepaalde actie van iemand je irriteert maar jij niks zegt om de vrede te bewaren, probeer dan eens bij iets kleins er wel wat van te zeggen, zoals ‘ik merk dat ik het vervelend vind als je de deur open laat staan’, in plaats van na een aantal keren geïrriteerd zeggen ‘je laat ook ALTIJD die deur open staan’. 

Zwijgen

Zwijgen wordt gezien als een façade techniek die gebruikt wordt om te voorkomen dat andere mensen hun ware gevoelens kunnen zien. Zwijgen kan misbruikt worden om zo min mogelijk van zichzelf te hoeven laten zien en ontstaat vaak door angst of onzekerheid. Dit lijkt een effectieve techniek, maar de nadelen zijn groot. De zwijger benadeelt zichzelf doordat hij kansen laat liggen om zichzelf te uiten en het kan een groepsbeslissing of relatie negatief beïnvloeden. 

Het is belangrijk om te leren omgaan met je angst. De beste manier om dit te bereiken is door het ‘gewoon’ te doen.

Oefening: Probeer in een situatie waarin je merkt dat je bewust aan het zwijgen bent, juist wel wat te zeggen of te vragen. Doe dit bijvoorbeeld eerst bij iemand waarbij het gemakkelijk is om te oefenen, bijvoorbeeld iemand die dichtbij je staat. Je kan daarvoor je sociogram nog eens bekijken.

Vaag blijven

Vaag of ‘wollig’ taalgebruik wordt door veel mensen gebruikt. Wie vaag is qua taal verdoezelt vaak de boodschap, komt onduidelijk over, is indirect in de communicatie, ontkracht de over te brengen boodschap of komt niet tot de kern.

Iemand kan verschillende redenen hebben om voor vaag taalgebruik te kiezen. Zo wordt het soms bewust gedaan (denk bijvoorbeeld aan een politicus die geen duidelijk antwoord wíl geven). Het kan ook een gewoonte zijn die men niet door heeft. Het kan ook een vorm van indirecte weerstand zijn of een manier om een conflict te vermijden. 

In het geval van conflict vermijden draaien mensen dus vaak om de kern heen omdat het moeilijk is om de werkelijke boodschap te vertellen, of omdat iemand bang is om de ander pijn te doen of niet aardig gevonden te worden.

Een aantal tips om minder vaag of wollig te blijven:

1. Stel vooraf vast welke boodschap je precies wil overbrengen
2. Bedenk een lijn die je in het gesprek wil aanhouden en probeer deze aan te houden 
3. Zorg dat je tijdens het gesprek de tijd in de gaten houdt
4. Probeer je in het gesprek te laten leiden door je eigen boodschap en focus wat minder op hoe de ander reageert.

Oefening: Wanneer je een lastige boodschap moet overbrengen, probeer dan voor jezelf bovenstaande tips toe te passen. Schrijf op wat precies de boodschap is, en hoe je dit met zo min mogelijk ‘wollig’ taalgebruik zou kunnen doen. 

Verwijten maken

Verwijten maken is een manier van communicatie die nergens toe leidt, behalve tot een verwijdering in je relaties. Wanneer je een verwijt maakt, neem je de ander iets kwalijk waarvan jij vindt dat hij/zij dit wel of juist niet had moeten doen of zeggen. Bijvoorbeeld ‘Ik heb altijd voor je klaar gestaan, maar nu ik ga verhuizen ben je nergens te bekennen’, of ‘je kan wel drie keer per week sporten, maar mij zie je niet staan’.

Achter ieder verwijt schuilt dus eigenlijk een verlangen die niet uitgesproken wordt. In de bovenstaande voorbeelden zou dit zijn ‘ik zou graag je hulp willen bij mijn verhuizing’, of ‘ik zou graag jouw aandacht en tijd willen’.

Verwijten maken is dus ineffectief omdat je niet zegt wat je bedoelt, en de ander vaak negatief reageert op een verwijt omdat het voelt als een aanval. 

Oefening: Wanneer je merkt of voelt dat je iemand iets kwalijk neemt, probeer dan eens na te gaan wat eigenlijk jouw behoefte is in die situatie, en hoe je dit zou kunnen zeggen zonder de ander iets te verwijten. 

Bronnen

Wiertzema & P. Jansen (2005). Basisprincipes van communicatie. Pearson Education.

www.desteven.nl/leerdoelen/persoonlijke-leerdoelen