Print Schaamte en schuld zijn gevoelens die veel voorkomen bij mensen met een burn-out. Je kunt je bijvoorbeeld schamen voor je klachten of je schuldig voelen tegenover je werkgever of collega’s wanneer dingen niet meer lukken. Wat schaamte en schuld zijn en in hoeverre deze een rol spelen bij een burn-out leggen we hier uit.
Schaamte
Schaamte is een emotie die je kunt ervaren wanneer je het gevoel hebt dat je in verlegenheid wordt gebracht. Het is een globale negatieve zelfevaluatie. Wanneer je je voor iets schaamt, bijvoorbeeld je burn-out in z’n geheel of bepaalde symptomen die je ervaart, is de kans groter dat je hier minder snel over praat of je klachten verbergt.
Op het moment dat je vanwege schaamte je klachten verbergt, zullen anderen niet doorhebben dat het eigenlijk niet goed met je gaat. Ze kunnen je daarom niet helpen wanneer je dat eigenlijk nodig hebt. Bijvoorbeeld: je voelt je overspoeld door taken en je bent hierdoor het overzicht kwijt. Daarnaast heb je te maken met naderende deadlines en je hebt geen idee hoe je deze gaat halen. Wanneer jij niet praat over jouw situatie omdat jouw schaamtegevoel overheerst, zullen je collega’s minder snel hulp aanbieden of polsen hoe het met je gaat dan wanneer ze wel op de hoogte zijn van jouw situatie. Gevoelens van schaamte zorgen er dus eigenlijk voor dat je klachten in stand worden gehouden of dat ze zelfs kunnen toenemen.
Schaamte (ongezonde situatie)
Schaamte (gezonde situatie)
Schuld
Onder schuldgevoel verstaan we het onaangename gevoel dat ontstaat zodra je iets wel of niet hebt gedaan, bijvoorbeeld wanneer je denkt dat je een morele standaard hebt geschonden. Bij schuld gaat het om een negatieve beoordeling van specifiek gedrag.
Wanneer je je schuldig voelt, kan dit je automatisch sterker motiveren om de band met anderen te verbeteren/versterken, waarmee je opnieuw je toewijding en gevoel voor verantwoordelijkheid laat zien. Maar buitensporige of overdreven niveaus van schuld kunnen storend zijn en, in sommige gevallen, psychische en lichamelijke klachten veroorzaken.
Schuldgevoelens op de werkvloer
Schuldgevoelens ontstaan vaak nadat je negatieve gedachten over jezelf of anderen hebt of nadat je anderen negatief hebt behandeld. Sommige mensen zien hun gedrag als directe afspiegeling van hun eigen (afwijkende) functioneren en zien andere factoren die daar ook invloed op kunnen hebben (zoals omstandigheden) niet. Hierdoor geven ze zichzelf de schuld, omdat ze denken hun werk niet goed te doen. Als gevolg hiervan ontwikkelen ze gevoelens van mislukking en verlies van eigenwaarde. Bijvoorbeeld: een collega heeft thuis problemen en reageert daarom kortaf, maar jij betrekt haar reactie negatief op jezelf waardoor jouw eigenwaarde afneemt.
Ook kun je bij buitensporige gevoelens van schuld het gevoel hebben dat je bij anderen tekortschiet en ze niet warm genoeg behandelt. Dit kan ervoor zorgen dat je je interesse in anderen overdreven wil bevestigen. Je gaat dan overcompenseren, wat je vatbaarder maakt voor het ontwikkelen van een burn-out.
Des te meer schuldgevoelens je ervaart, des te groter de kans op een burn-out. Je gaat meer je best doen en overcompenseren. Dat vergt hard werken en zorgt ervoor dat je energie verliest.
Schuld (ongezonde situatie)
Schuld (gezonde situatie)
Bronnen:
- Baumeister, R. F., Stillwell, A. M., & Heatherton, T. F. (1994). Guilt: an interpersonal approach. Psychological bulletin, 115(2), 243.
- Maslach, C., & Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Sex roles, 12(7-8), 837-851.
- Olivares‐Faúndez, V. E., Gil‐Monte, P. R., & Figueiredo‐Ferraz, H. (2014). The mediating role of feelings of guilt in the relationship between burnout and the consumption of tobacco and alcohol. Japanese Psychological Research, 56(4), 340-348.
- Pineles, S. L., Street, A. E., & Koenen, K. C. (2006). The differential relationships of shame–proneness and guilt–proneness to psychological and somatization symptoms. Journal of Social and Clinical Psychology, 25(6), 688-704.
- Price, D. M., & Murphy, P. A. (1984). Staff burnout in the perspective of grief theory. Death education, 8(1), 47-58.
- Rabasa, B., Figueiredo-Ferraz, H., Gil-Monte, P. R., & Llorca-Pellicer, M. (2016). The role of guilt in the relationship between teacher’s job burnout syndrome and the inclination toward absenteeism. Revista de Psicodidáctica, 21(1), 103-119.
- Tangney, J. P., Stuewig, J., & Mashek, D. J. (2007). Moral emotions and moral behavior. Rev. Psychol., 58, 345-372.
