Print Wanneer er sprake is van intolerantie voor onzekerheid zul je onzekerheid sneller als bedreigend of onverdraagzaam ervaren en dat kan spanning geven. Piekeren is een strategie om je mentaal voor te bereiden op alle mogelijke, maar vooral negatieve uitkomsten. Wanneer je overmatig piekert kan het zijn dat je denkt dat het nuttig is om te piekeren. Je denkt bijvoorbeeld dat je alle problemen kan voorkomen door mentaal voorbereid te zijn. Ook zie je problemen sneller als bedreigend of hinderlijk, je voelt je snel hopeloos of je hebt weinig vertrouwen in je eigen vaardigheden om problemen op te lossen.
Het model van intolerantie voor onzekerheid
Het model die intolerantie voor onzekerheid uitlegt, bestaat uit twee onderdelen. Het eerste deel gaat over de trigger en de evaluatie daarvan:
- Trigger. Dit is een nieuwe, onverwachte of onvoorspelbare situatie of gebeurtenis (bijvoorbeeld een nieuwe collega), maar het kan ook een gedachte of een gevoel zijn (bijvoorbeeld “Ik voel me opgejaagd, er gaat sowieso iets mis straks!”).
- Onzekerheid. Dit betekent dat je niet 100% zeker weet wat er gaat gebeuren en dus ook niet weet of de uitkomst positief of negatief zal zijn.
- Onzekerheid als rampzalig zien. Dit betekent dat je onzekerheid als iets negatiefs ziet en bijvoorbeeld bang bent dat er een ramp staat te gebeuren die je het niet aankunt, niet kunt oplossen of onvoldoende op voorbereid bent.
Het tweede deel van het model gaat over de reacties die hierop volgen:
- Piekeren. Dit is een mentale strategie om met onzekerheid om te gaan. Om voorbereid te zijn ga je nadenken over alles wat er kan gebeuren en de mogelijke gevolgen ervan.
- Angst. Dit is de emotionele en lichamelijke reactie. Soms kan het zelfs leiden tot paniekgevoelens.
- Veiligheidsgedrag. Dit is gedrag om de angst of spanning te verminderen. Het geeft je een veilig en beschermd gevoel. Bijvoorbeeld door iets extra voor te bereiden of dingen overmatig te controleren.
Er zijn drie belangrijke elementen in het model om op te letten, omdat je daar invloed op hebt. Wanneer je onzekerheid als rampzalig ziet, kan het bijvoorbeeld zijn dat je de kans op negatieve uitkomsten overschat of weinig vertrouwen hebt in je eigen probleemoplossend vermogen. Ook kan piekeren ertoe leiden dat je een vals idee van controle hebt en kan het tegelijkertijd nieuwe triggers oproepen. Als laatst geeft veiligheidsgedrag je het idee dat je ‘zijwieltjes’ nodig hebt, waardoor je niet het vertrouwen in jezelf ontwikkelt dat je het ook kan zonder hulpmiddel. Ook ontdek je niet of je voorspelling dat het misgaat klopt als je het een keertje anders doet. Op het moment dat je niet in staat bent om veiligheidsgedrag toe te passen, is dit ook weer een nieuwe trigger.
Bron
Bottesi, G., Ghisi, M., Carraro, E., Barclay, N., Payne, R., & Freeston, M. H. (2016). Revising the intolerance of uncertainty model of generalized anxiety disorder: evidence from UK and Italian undergraduate samples. Frontiers in Psychology, 7, 1723.
